ကမၻာ့ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသမ္းေရးေန႔

ကမၻာ့ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးေန႔
၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၅ ရက္
WORLD ENVIRONMENT DAY 5 JUNE 2008

KICK THE HABIT !

To words a Low Carbon Economy
ကာဗြန္ေလွ်ာ့ခ်ထုတ္လုပ္ေရး
အမူအက်င့္ေဟာင္းမ်ား စြန္႔လႊတ္ေပး

Carbon Monoxide

မိုးကေလးစဲသြားသည္မို႕ ရာသီဥတု သာသာယာယာရွိေနေသာ္လည္း အဆိပ္သင့္ လူနာလက္ခံရာ ဌာနသို႕ တမ်ဳိးတဘာသာ ဆန္းျပားစြာျဖင့္ လူအမ်ား အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ အဆိပ္သင့္ကာ ေရာက္လာတတ္ေသာ အဆိပ္သင့္ျခင္းတမ်ဳိးမွာ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္ (carbonmonoxide) ဟုေခၚေသာ ဓာတ္ေငြ႕ အဆိပ္သင့္ျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ လူေနသိပ္သည္းေသာ ၊ တိုက္တာမ်ားနွင့္ ျပည့္ႏွက္ေနတတ္ေသာ ျမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးမ်ားတြင္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင္း လွ်ပ္စစ္မီးပ်က္ေသာ ကာလနွင့္ႀကံဳၾကရေသာ အခါ လူေနအိမ္မ်ားအပါအ၀င္ အလွျပင္ဆိုင္မ်ား၊ အင္တာနက္ ကေဖးမ်ား၊ ေန႕ကေလးထိန္း ေက်ာင္းမ်ား၊ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား စသည့္ လူစည္ကားရာေနရာမ်ားတြင္ မီးစက္သံုးစဲြမႈ ပမာဏသည္ ျမိဳ႕ျပ၏ ယဥ္ေက်းမႈသဖြယ္ အရွိန္အဟုန္ျပင္းစြာ ထိုးတက္လာလ်က္ ရွိေလသည္။

ဖံြ႕ျဖိဳးဆဲ နိုင္ငံမ်ားတြင္မဆိုထားနွင့္ ဖံြ႕ျဖိဳးျပီးနိုင္ငံမ်ားတြင္ပင္ ေသဆံုးမႈ အမ်ားဆံုး အဆိပ္သင့္ျခင္းတမ်ဳိးကို ျဖစ္ေစေသာ ဓာတ္ေငြ႕အျဖစ္ ရွိေနေသာ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္ ဟုေခၚေသာ ထိုဓာတ္ေငြ႕တစ္မ်ဳိးသည္ အေရာင္ အဆင္း၊ အနံ႕ အရသာမဲ့ေသာ ဓာတ္တစ္မ်ဳိးျဖစ္ကာ မီးစက္မွထြက္ေသာ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား တြင္သာမက မီးဖိုမွထြက္ေသာ အေငြ႕မ်ား၊ ကားအိပ္ေဇာမွထြက္ ေသာ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား၊ ၿပီးဆံုးသည္အထိ ေလာင္ကၽြမ္းျခင္း မရွိေသးေသာ ကာဗြန္ သုိ႕မဟုတ္ ကာဗြန္ပါေသာျဒပ္ေပါင္းမ်ားတြင္လည္း ပါ၀င္ေလ့ရွိသည္။ ထို႕အျပင္ ေလေကာင္းေလသန္႕ ေကာင္းစြာမရရွိပဲ ေလွာင္ပိတ္ေနေသာ အခန္းမ်ား တြင္ ထို ဓာတ္ေငြ႕၏ အဆိပ္သင့္မႈကို ပိုမိုခံရဖြယ္ရာ ရွိေလသည္။

ထိုဓာတ္ေငြ႕သည္ ေသြးထဲတြင္ရွိေသာ ေဟမိုဂလိုဗင္ကို ေအာက္ဆီဂ်င္ထက္ အဆေပါင္း ၂၁၀ သာလြန္စြာ ပိုမိုခင္တြယ္ေနတတ္ျပီး ေဟမိုဂလိုဗင္ကို ခိုင္မာစြာ ကပ္တြယ္ထားကာ ေသြးမွ ေအာက္ဆီဂ်င္သယ္ေဆာင္နိုင္ေသာ စြမ္းအားကို ေလ်ာ့နည္းေစသည္။ ထိုမွတဆင့္ ခႏၶာကိုယ္အနွံ႕ အျပားသို႕ ေအာက္ဆီဂ်င္ေရာက္ရွိမႈကို ေႏွာင့္ေနွးေစကာ တစ္႐ွဴးမ်ား၌ ေအာက္ဆီဂ်င္သံုးစဲြမႈကို အေနွာင့္အယွက္ ေပးပါသည္္။

ထို႕ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္တြင္းသို႕ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕ေရာက္သြားသူမ်ားသည္ တစ္႐ွဴးမ်ားမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ငတ္မြတ္သည္႕ လကၡဏာမ်ားျဖစ္သည့္ ေခါင္းမူးျခင္း ၊ ရီေ၀ေနျခင္း၊ စိတ္တိုေနတတ္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေကာင္းစြာ မတ္တပ္မရပ္နိုင္ေတာ့ျခင္း၊ လမ္းေလွ်ာက္ပံု မူမမွန္ေတာ့ျခင္း၊ လတ္တေလာျဖစ္ေပၚေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားေပၚတြင္ မွတ္ဥာဏ္ ခ်ဳိ႕ယြင္းတတ္ျခင္း၊ မ်က္နွာ ျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ ျဖစ္ေနတတ္ျခင္း၊ ေငးေၾကာင္ေသာ မ်က္လံုးမ်ားရွိျခင္း၊ မ်က္လံုးအိမ္က်ယ္ကာ ၿငိမ္ေနတတ္ျခင္း၊ ပါးစပ္မွ အျမႈပ္မ်ား ထြက္ေနတတ္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ ေလ်ာ့က်ေနတတ္ျခင္း၊ ေသြးခုန္ႏႈန္း ေဖ်ာ့လာျခင္း၊ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားမ်ား ေအးစက္လာျခင္း၊ အသက္႐ွဴျမန္ေနျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္တတ္ျခင္း၊ လက္ဖ်ားေျခဖ်ားနွင့္ ႏႈတ္ခမ္းမ်ား၊ လွ်ာမ်ားျပာေနတတ္ျခင္း၊ အလြန္ျပင္းထန္ေသာ သူမ်ားတြင္ ေသြးေပါင္က်ျခင္း၊ တက္တတ္ျခင္း၊ အသက္႐ွဴမမွန္ေတာ့ျခင္း၊ ေမ့ေမ်ာသြားတတ္ျခင္း စေသာ လကၡဏာမ်ားကို ပါေတြ႕ရတတ္ပါသည္။

ထို႕အျပင္ ဦးေဏွာက္တြင္း အရည္စုကာ ေယာင္လာတတ္ျခင္း ႏွင့္ အခ်ဳိ႕ေသာ အာရံုေၾကာဆိုင္ရာ လကၡဏာမ်ားကိုလည္း ေတြ႕ရတတ္ပါသည္။ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္သည္ ဆီးထဲတြင္ myoglobin ဟုေခၚေသာ ဓာတ္တမ်ဳိးကို ပါေစတတ္ျခင္း၊ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးျခင္းတို႕ကိုလည္း ျဖစ္ေစတတ္ပါသည္္။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားတြင္ ထိုဓာတ္ေငြ႕အဆိပ္သင့္ျခင္းကို ခံရပါမူ မိခင္တြင္ ေ၀ဒနာခံစားရမည့္အျပင္ ၊ ကေလးငယ္အား ေအာက္ဆီဂ်င္ေကာင္းစြာ မေပးနိုင္ေသာေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ပ်က္က်တတ္ျခင္း၊ ေန႕မေစ့ေသာ ကေလးေမြးတတ္ျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ကေလးသူငယ္မ်ား ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား၊ ေသြးအားနည္းသူမ်ား၊ အဆုတ္ သို႕မဟုတ္ ႏွလံုးမေကာင္းသူမ်ား၊ အရက္စဲြေနသူမ်ား၊ အိပ္ရာထဲလဲေနသူမ်ား သို႕မဟုတ္ ေ႐ြ႕ရွားရန္ အခက္အခဲရွိသူမ်ားမွာ ပံုမွန္လူမ်ားထက္ ပုိ၍အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစနိုင္ေသာေၾကာင့္ ၎တို႕အား အထူးသတိထားသင့္ ေပသည္။

ထိုဓာတ္ေငြ႕အဆိပ္သင့္ခဲ့ပါက ေသြးထဲတြင္ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္ ပမာဏ- ၂၀% ရွိခဲ့ပါလွ်င္ အသက္႐ွဴမ၀ျခင္း၊ လႈပ္ရွားသည့္အခါ မူးေ၀လာျခင္းတို႕ ကိုခံစားရနိုင္ပါတယ္။- ၃၀% ရွိခဲ့ပါလွ်င္ အသက္႐ွဴမ၀ျခင္း၊ အနည္းငယ္မွ် လႈပ္ရွားလွ်င္ပင္ မူးေ၀ျခင္းကို ခံစားရနိုင္ပါတယ္။- ၅၀% ရွိခဲ့ပါလွ်င္ ဟန္ခ်က္မထိန္းနိုင္ေတာ့ျခင္း၊ လွမ္းေလွ်ာက္ပံုမူမမွန္ေတာ့ျခင္း၊ လႈပ္ရွားသည့္အခါ သတိေမ့သြားတတ္ျခင္း တို႕ကို ခံစားရနိုင္ပါတယ္။- ၅၀-၈၀% ရွိခဲ့ပါလွ်င္ အသက္အႏၱရာယ္ ရွိနိုင္ပါတယ္။ ထိုဓာတ္ေငြ႕ အဆိပ္သင့္ေၾကာင္း သိခဲ့ပါလွ်င္ အေရးႀကီးစြာလုပ္သင့္ေသာ အရာမွာ အဆိပ္သင့္လူနာအား ထိုေနရာမွ ေ၀းရာသို႕ အျမန္ေခၚထုတ္ရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အကယ္၍ ထိုလူနာအားအျပင္သို႕ သယ္ေဆာင္ရန္ အခက္အခဲ ရွိခဲ့ပါလွ်င္ အဆိပ္သင့္ခံရေသာ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေအာက္ဆီဂ်င္ အမ်ားအျပားရရွိနိုင္ရန္ ေလ၀င္ေလထြက္ ေကာင္းေအာင္ ျပတင္းေပါက္မ်ား ဖြင့္ေပးထားျခင္း မ်ားျပဳလုပ္သင့္ ပါသည္။

ထို႕ေနာက္ အဆိပ္သင့္လူနာ၏ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း၊ အသက္႐ွဴမႈေကာင္းမေကာင္း၊ ေသြးလည္ပတ္မႈ ေကာင္းမေကာင္းကို စစ္ေဆးျပီး ၎တို႕ေကာင္းမြန္ေစမည့္ ကိုယ္ဟန္အေနအထားတြင္ ထားေပးကာ နီးစပ္ရာ ေဆးရံုသို႕ ပို႕ေဆာင္ရပါမည္။ အဆိပ္သင့္လူနာဌာနသို႕ ေရာက္ရွိလာေသာ အခါတြင္ကား ေအာက္ဆီဂ်င္ကို မ်ားနိုင္သမွ် မ်ားမ်ား (ႏႈန္းအျမင့္ျဖစ္ေသာ တစ္မိနစ္တြင္ ၁၂ လီတာ ႏႈန္း) ကုိ face mask ျဖင့္ ေပးသင့္ေပသည္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ ေပးျခင္းကို အနည္းဆံုး ၆ နာရီအထိ ေပးထားသင့္ျပီး အခ်ဳိ႕ေသာ လူနာမ်ားတြင္ ၁၂ နာရီမွ နာရီ ၂၀ ထိေပးရန္လိုအပ္သည္။

ထို႕ေနာက္ အီးစီဂ်ီဆဲြကာ ထိုအဆိပ္သင့္ျခင္းတြင္ ေပၚေပါက္တတ္ေသာ လကၡဏာမ်ားျဖစ္သည့္ ႏွလံုး၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ မမွန္ျခင္းမ်ားကို စစ္ေဆးရေပမည္။ ထိုအဆိပ္သင့္ျခင္းအတြက္ အဆင္မေျပေသာအခ်က္မွာ ေဆး႐ံုၾကီးမ်ားတြင္ တိုင္းတာေနေသာ ပစၥည္းျဖစ္သည့္ လက္ဖ်ားတြင္ ညွပ္ကေလးျဖင့္တိုင္းျခင္းျဖစ္ေသာ pulse oxymeter သည္ ကာဗြႏ္မိုေနာက္ဆုိဒ္ႏွင့္ ေဟမိုဂလိုဗင္ေပါင္းျခင္းမွ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ကာေဗာက္စီေဟမို ဂလိုဗင္ႏွင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္နွင့္ ေဟမိုဂလိုဗင္ေပါင္းျခင္းမွ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေအာက္ဆီေဟမိုဂလိုဗင္ နွစ္ခုစလံုးကို ပူးတဲြတိုင္းတာ ေပးေသာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာထဲတြင္ရွိေသာ ပံုမွန္ပမာဏကိုသာ ျပေနသျဖင့္ ၎နည္းျဖင့္ အဆိပ္သင့္သည့္ ပမာဏကို စမ္းသပ္၍ မရျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ေသြးထဲတြင္ရွိေသာ carboxyhaemoglobin ကိုေဖာက္ယူျခင္းျဖင့္ ၎၏ပမာဏ ျမင့္တက္ေနလွ်င္ အဆိပ္သင့္္ေၾကာင္း ေသခ်ာေသာ္လည္း ပမာဏနည္းလွ်င္ ေသာ္ကား အဆိပ္သင့္ျခင္းမရွိဟု ေကာက္ခ်က္ခ်၍ မရွိနိုင္ေသးပါ။ ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ ဓာတုပစၥည္းမ်ားကို တိုင္းတာျခင္း၊ ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ ေသြးစစ္ျခင္း၊ ဆီးစစ္ျခင္းမ်ားကိုလည္း ျပဳလုပ္သင့္ေပသည္။

Sodium Bicarbonate ဟုေခၚေသာ ေဆးတစ္မ်ဳိးသည္ တစ္႐ွဴးမ်ားထဲသို႕ ေအာက္ဆီဂ်င္ေရာက္ရွိမႈကို အေနွာင့္အယွက္ေပးေသာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာထဲသို႕ ထိုေဆးထိုးသြင္းမႈကိုေရွာင္က်ဥ္သင့္ေပသည္။ ထို႕ေနာက္တြင္မူ အနီးကပ္ေစာင့္ၾကည့္ေသာ ကုသျခင္းျဖစ္သည့္ close observative treatment သည္ ထိေရာက္ေသာ ကုသနည္းတစ္မ်ဳိး ျဖစ္ေပသည္။

ေသြးထဲတြင္ရွိေသာ carboxyhaemoglobin သည္ ၁၀% ထက္ေလ်ာ့နည္းလာပါျပီး ထိုလူနာသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီး မဟုတ္ခဲ့ပါလွ်င္ ထိုလူနာအားေဆးရံုမွ ဆင္းခြင့္ျပဳနုိင္ပါသည္။ အဆိပ္သင့္ထားခံရေသာသူသည္ မိမိ၏မူလ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကို တလအတြင္း ျပန္လည္ ၀င္ေရာက္နုိင္ေသာ္လည္း ရက္သတၱပတ္အနည္းငယ္ အတြင္း၌မူ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းကို ရပ္ဆိုင္းထားသင့္ေပသည္။

ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္သည္ လူထုအား အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ အဆိပ္သင့္ေစသည့္အျပင္ ကာဗြန္မိုေနာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ႕ အဆိပ္သင့္ျခင္းမွ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာၾကသည့္ သူမ်ားတြင္ပင္ ေျခလက္တုန္ေနတတ္ျခင္း၊ လူမႈဆက္ဆံေရးပံုစံမ်ား ေျပာင္းလဲလာျခင္း၊ အျမင္အာ႐ံု ေပ်ာက္ဆံုးျခင္း၊ အာ႐ံုစူးစိုက္၍မရနိုင္ေတာ့ျခင္း ႏွင့္ parkinsonism ကဲ့သို႕ေသာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုပါ ခံစားရနိုင္သည့္အတြက္ ထိုဓာတ္ေငြ႕ အဆိပ္သင့္ျခင္းကို အထူးသတိထားကာ ေ႐ွာင္က်ဥ္သင့္ပါသည္။

မြန္းသက္ပန္ (ေဆး-၁)

ျပဳစုေရးသားမႈအား ျပန္လည္တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္

မူရင္း-http://health.ngoinmyanmar.org/2008/05/carbon-monoxide.html