စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ က်န္းမာေရး

 

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ က်န္းမာေရး

 

စိတ္ဖိစီးမႈ Stress သည္ အသက္အရြယ္ မေရြး လူတုိင္း ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေသာ စိတ္ခံစားမႈ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္သည္။ စနစ္တက် ေလ့လာထားမႈမ်ား အရ စိတ္ဖိစီးမႈကုိ ေမြးကင္းစ အရြယ္ ကတည္းက ပင္ စတင္ ခံစားႏုိင္သည္ ဟု ဆုိၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း အသက္အရြယ္ အလုိက္ စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား တူႏုိင္မည္ မဟုတ္ပါ။ ႏုိ႔ဆာလွ်င္ စိတ္ဖိစီးေသာ အေျခအေန မွသည္ လူမႈေရး ၊ စီးပြားေရး စသည္တုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးေသာ အေျခအေနသုိ႔ ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲ လာမည္ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း ေမြးကင္းစ အရြယ္တြင္ ႏုိ႔ဆာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ စိတ္ဖိစီးမႈ ပမာဏသည္ ဆယ္ေက်ာ္သက္ အရြယ္တြင္ ရည္းစားႏွင့္ ကဲြျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ စိတ္ဖိစီးမႈ ပမာဏႏွင့္ ထပ္တူညီႏုိင္ သကဲ့သုိ႔ အိမ္ေထာင္သည္ ဘ၀တြင္ ကေလး မုန္႔ဖုိ႔ မေပးႏုိင္ေသာ စိတ္ဖိစီးမႈ သည္လည္း ပမဏ ကြာလွမည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆုိေသာ္ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ ခံစားခ်က္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းထက္ လူ၏စိတ္တြင္ ျဖစ္ေပၚ ခံစားေသာ ပမာဏ သည္သာ အဓိက ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ စုိးရိမ္ပူပန္မႈ

          စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ စုိးရိမ္ပူပန္မႈ သည္ ဆက္စပ္ျဖစ္ေပၚ ႏုိင္ေသာ္လည္း ခံစားရပံုခ်င္း မတူညီ ႏုိင္ပါ။ သုိ႔ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ လူမ်ားမွာ တူသည္ဟု ထင္ေနသကဲ့သုိ႔ မိမိတြင္ ျဖစ္ေပၚ ေနေသာ စိတ္ခံစားမႈ ကုိလည္း စိတ္ဖိစီးမႈလား ၊ စုိးရမ္ပူပန္ မႈလား ခဲြျခားေဖာ္ျပ ႏုိင္ျခင္း မရွိၾကပါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အဆုိပါ စိတ္ခံစားမႈ ၂ မ်ိဳးအေၾကာင္းကုိ ရွင္းလင္းပါမည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ။   ။ စိတ္ဖိစီးမႈ ဆုိသည္မွာ အေျခအေန အေၾကာင္းရင္း တစ္ခုေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေဒါသစိတ္ ၊ အလုိမက်စိတ္ ၊ ဂနာမၿငိမ္ စိတ္မ်ား ၊ စုိးရိမ္မႈ မ်ားကုိ ေရာျပြန္းခံစား ရျခင္းဟု အၾကမ္းဖ်ဥ္း သတ္မွတ္ႏုိင္သည္။ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းရင္း မ်ားလည္း မတူညီႏုိင္ပါ။ တခ်ိဳ႕က ခ်စ္ခင္ရသူ ႏွင့္ ႐ုတ္တရက္ ခဲြခြာရျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သကဲ့သုိ႔ တခ်ိဳ႕က အလုပ္ထဲတြင္ နာမည္ေကာင္း မရေသာေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ တခ်ိဳ႕က စိတ္ဒဏ္ရာ ျဖစ္ပြားခဲ့ဖူးေသာ အေၾကာင္းရင္း မ်ားကုိ ျပန္ေတြးမိျခင္း ေၾကာင့္ပင္ စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။

စုိးရမ္ပူပန္မႈ ။   ။ စုိးရိမ္ပူပန္မႈ သည္ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္လည္း ျဖစ္လာႏုိင္သည္။ စိတ္ထဲတြင္ သက္ေသာင့္ သက္သာ မရွိျခင္း ၊ ထိတ္လန္႔ ေၾကာက္ရြံ႕ျခင္း စသည့္ ခံစားခ်က္ မ်ားသည္ စုိးရိမ္ပူပန္မႈ ( Anxiety ) ပင္ျဖစ္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ စုိးရမ္ပူပန္မႈ ျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္း အရင္းသည္ တိတိက်က် မရွိတတ္ေပ။ ထုိ႔ျပင္ ကာလရွည္ စုိးရမ္ ပူပန္မႈသည္ စိတ္ေရာဂါ မ်ား၏ လကၡဏာ တစ္ရပ္လည္း ျဖစ္ေနႏုိင္သည္။

          စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား ၊ စုိးရိမ္ပူပန္မႈ မ်ားသည္ ခႏၶာကုိယ္အတြင္း အဒီနလင္း (Adrenaline) ၊ ဒုိပါမင္း (Dopamine) စေသာ ေဟာ္မုန္း ေျပာင္းလဲမႈ မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေန သကဲ့သုိ႔ စိတ္က်န္းမာေရး ႏွင့္ ကုိယ္က်န္းမာေရး အေပၚတြင္လည္း သက္ေရာက္မႈ မ်ားစြာ ျဖစ္ေစႏုိင္ပံု ကုိ ေရးသား ေဖာ္ျပပါမည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ၏ ေကာင္းက်ိဳး

          တစ္ခါတစ္ရံ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ ေကာင္းက်ိဳး ျဖစ္ထြန္းေစသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စာေမးပဲြ နီးေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ မရပ္မနားဘဲ စာက်က္ေစမည္ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ မွတ္မိႏုိင္စြမ္း ကုိလည္း ပုိ၍ တုိးျမင့္ေပး ႏုိင္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အလုပ္ အင္တာဗ်ဴးတြင္ စုိးရိမ္ေၾကာင့္ရြံ႕စိတ္ျဖင့္ နႈတ္မွ ႐ုတ္တရက္ ေျဖလုိက္ေသာ အေျဖသည္ အလုပ္ရသြား ေစႏုိင္ သကဲ့သုိ႔ ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္ေၾကာင့္ အာေစးမိေနၿပီး ဘာမွ မေျဖႏုိင္လွ်င္ အလုပ္ရလိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အသင့္အတင့္ေသာ စိတ္ဖိစီးမႈ သည္ ဘ၀ တုိးတက္မႈ အတြက္ လုိအပ္ပါသည္ ဟု ေျပာၾကားလုိ ပါသည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္

          စိတ္ဖိစီးမႈ တစ္ခ်ိန္လံုး ရွိေနသူသည္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ တက္ေစႏိုင္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈ ဆက္တုိက္ ျမင့္တက္ ေနပါက ေကာတီေဇာ အမည္ရွိ ေဟာ္မုန္းလည္း ျမင့္တက္လာသည္။ အဆုိပါ ေဟာ္မုန္းသည္ ပုိ၍စားေစ ၊ အိပ္ေစႏုိင္ၿပီး တစ္ခ်ိန္လံုး ဗုိက္ဆာေစႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ိန္တုိင္းတြင္ အစာစား ေနမည္ျဖစ္ၿပီး ကုိယ္အေလးခ်ိန္လည္း ျမင့္တက္လာမည္ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္လည္း တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ေကာ္တီေဇာ ေဟာ္မုန္း ကုိ တုံ႕ျပန္ပံုျခင္း မတူညီ ေသာေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား ေနသူတုိင္းသည္ အခ်ိန္တုိင္း စားေနမည္ ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ သုိ႔ေသာ္ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားေနသူ အေတာ္ မ်ားမ်ားသည္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ တက္လာမည္မွာ ဧကန္ျဖစ္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈႏွင့္ သင့္ၾကြက္သားမ်ား

          စိတ္ဖိစီးမႈသည္ ၾကြက္သားမ်ားကုိ ေတာင့္တင္း ေနေစႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကုိ ခက္ခဲေစႏုိင္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ ေတာင့္တင္းေနေသာ ၾကြက္သား မ်ားသည္ ေရရွည္တြင္ က်န္းမာေရး ဆုိင္ရာ ဆုိးက်ိဳးမ်ားစြာကုိ ျဖစ္ပြားေစ ႏုိင္သည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ ၾကြက္သားမ်ား ေတာင့္တင္း ေနျခင္းေၾကာင့္ ကိုယ္လက္ ကိုက္ခဲျခင္း ၊ ႏုံးေခြျခင္း ၊ ေခါင္းတစ္ျခမ္း ကိုက္ျခင္း ၊ ေခါင္းခဲျခင္း စေသာ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားကုိ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ၾကြက္သားမ်ား ေတာင့္တင္းေန ျခင္းကုိ သက္သာေစရန္ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းမွာ ကုိယ္လက္ လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း ပင္ ျဖစ္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ အဆုတ္

          စိတ္ဖိစီးမႈသည္ အသက္ရွဴမႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ သက္ေရာက္မႈ ျဖစ္ေစသည္။ စိတ္ဖိစီးမႈ ေၾကာင့္ ပံုမွန္ထက္ပုိ၍ အသက္ကုိ ျပင္းျပင္းရွဴမိ တတ္ၿပီး အသက္ရွဴ မ၀ေသာ ခံစားခ်က္ ျဖစ္တတ္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ေသာ ျဖစ္စဥ္သည္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါရွိ ေနသူမ်ား ၊ အဆုတ္ ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနသူမ်ားတြင္ ရွင္ရင္းစဲြ ေရာဂါကုိ ပုိ၍ဆုိးရြား ေစႏုိင္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ ႏွလံုး

          စိတ္ဖိစီးမႈသည္ ႐ုတ္တရက္ ႏွလံုးထိခိုက္ျခင္း (Heart Attacks) ကုိပုိ၍ ျဖစ္ပြားေစ ႏုိင္သည္။ ႐ုတ္တရက္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ ျဖစ္ခါစ အခ်ိန္တြင္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းကုိ ျမန္ေစႏုိင္သည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ႏွလံုးကုိ ႐ုတ္တရက္ ၀န္ပိ ေစႏုိင္သည္။ အကယ္၍ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ နာတာရွည္ ျဖစ္လာပါက ေသြးတုိး ေစႏုိင္ၿပီး ႏွလံုးေရာဂါႏွင့္ ေလျဖတ္ႏုိင္ေျခ ကုိ ျမင့္မား ေစႏုိင္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ ႐ုတ္တရက္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ နာတာရွည္ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားကုိ ထပ္တလဲလဲ ႀကံဳေတြ႕ ေနရပါက ေသြးလွည့္ပတ္ စနစ္ကုိ ထိခုိက္မႈ ျဖစ္ေစ ႏုိင္ၿပီး အထူးသျဖင့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာကုိ ထိခိုက္ လာပါက ႐ုတ္တရက္ ႏွလံုးထိခိုက္ျခင္း ျဖစ္ေစ ႏုိင္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ

          စိတ္ဖိစီးမႈ သည္ အမ်ိဳးအစား-၂ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိေနသူမ်ားကုိ ေရာဂါပုိ၍ ဆုိးေစႏုိင္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆုိေသာ္ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ခႏၶာကုိယ္ အတြင္းတြင္ ေကာ္တီေဇာ ႏွင့္ အပီနက္ဖရင္း (Epinepbrine) ေဟာ္မုန္းမ်ားကုိ ျမင့္တက္ေစၿပီး အဆုိပါ ေဟာ္မုန္းုမ်ားသည္ ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္ကုိ ျမင့္တက္ေစသည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ ေသြးတင္း သၾကားဓာတ္ ျမင့္တက္မႈသည္ ပံုမွန္လူမ်ားတြင္ ျပႆနာ မရွိေသာ္လည္း အမ်ိဳးအစား-၂ ဆီးခ်ိဳ ေ၀ဒနာသည္ မ်ားတြင္ ေသြးတြင္း သၾကားဓာတ္ကုိ မထိန္းႏုိင္ ျဖစ္ေစႏုိင္ၿပီး ေနာက္ဆက္တဲြ ဆုိးက်ိဳးမ်ား အေနျဖင့္ အျမင္အာ႐ံု ထိခုိက္ျခင္း ၊ အလြန္ေမာပန္း လြယ္ျခင္း ၊ ေရာဂါပုိး ကူးစက္ခံရ လြယ္ျခင္း စသည့္ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ား စြာကုိ ျဖစ္ပြား ေစႏုိင္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈႏွင့္ အေအးမိေရာဂါ

          အံ့ၾသစရာ အခ်က္တစ္ခုမွာ စိတ္ဖိစီးမႈ သည္ ကာလတုိတြင္ ကုိယ္ခံအားကုိ ျမင့္တက္ ေစႏုိင္သည္ ဟူေသာ အခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈ တခ်ိဳ႕ ရွိေနျခင္းသည္ အေအးမိ တုပ္ေကြးေရာဂါ ၊ ရာသီတုပ္ေကြး ေရာဂါကုိ ပုိ၍ ကာကြယ္ႏုိင္ ေစသည္။ သုိ႔ေသာ္ လည္း စိတ္ဖိစီးမႈ ေ၀ဒနာသည္ ရက္သတၱပတ္ မ်ားစြာ နာတာရွည္ ျဖစ္လာလွ်င္ ဆန္႔က်င္ဘက္ အက်ိဳးကို ျဖစ္ေစႏုိင္သည့္ အတြက္ ကိုယ္ခံအား က်ေစၿပီး ကူးစက္ေရာဂါ မ်ား ပုိ၍ ျဖစ္ပြား ေစႏုိင္သည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ႏွင့္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္း

          စာေမးပဲြေျဖရမည့္ နံနက္ပုိင္းတြင္ ရင္ျပည့္သလုိ ၊ အန္ခ်င္သလုိ ခံစားခ်က္ကုိ ငယ္စဥ္က ျဖစ္ခဲ့ဖူး ပါလိမ့္မည္။ အဆုိပါ ခံစားခ်က္သည္ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ပင္ျဖစ္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈသည္ အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း ကုိ သက္ေရာက္မႈ မ်ားစြာ ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ ပ်ိဳ႔ျခင္း ၊ အန္ျခင္း ၊ ေလခ်ဥ္တက္ျခင္း ၊ ၀မ္း မၾကာခဏ သြားလုိျခင္း ၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း ၊ ရင္ျပည့္ျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ား အျပင္ အစာအိမ္ ေအာင့္ျခင္း ၊ အစာအိမ္ အခ်ဥ္ေပါက္ ျခင္းႏွင့္ အစာအိမ္ အနာျဖစ္ျခင္း မ်ားလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ ထုိကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ရျခင္းမွာ အဓိက အားျဖင့္ အစာစားခ်ိန္ မမွန္ျခင္း ၊ အစာကုိ အာဟာရ ျပည့္၀ၿပီး က်န္းမာေရး ႏွင့္ ညီညြတ္ေအာင္ မစားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ က်န္းမာေရး ႏွင့္ ညီညြတ္ေသာ အစာ အာဟာရကုိ အခ်ိန္မွန္ စားသံုးရန္ အေရးႀကီး ေၾကာင္းကုိ သတိေပး ပါရေစ။

စိတ္ဖိစီးမႈကုိ ဘယ္လုိေျဖရွင္းမလဲ

          စိတ္ဖိစီးမႈသည္ လူတုိင္း ရင္ဆုိင္ေနရေသာ စိတ္ အေျခအေန တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ေရတုိတြင္ ေကာင္းက်ိဳး အနည္းငယ္ ရွိေသာ္လည္း ေရရွည္တြင္ က်န္းမာေရး ျပႆနာ ေပါင္းမ်ားစြာကုိ ျဖစ္ေစႏုိင္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈကုိ ေျဖရွင္းရန္မွာ မိမိကုိယ္ကုိ စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေပၚေနျခင္း ရွိ-မရွိ ကုိ အရင္သံုးသပ္ ရမည္ျဖစ္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈ ပမာဏ နည္းပါးပါက ေအာက္ပါ နည္းလမ္းမ်ားကုိ ႀကိဳးစားၾကည့္ပါ-

(၁)     မိမိ၀ါသနာပါရာ စိတ္အပန္းေျဖစရာ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး လုပ္ေဆာင္ၾကည့္ျခင္း။

(၂)     အားကစား ျပဳလုပ္ျခင္း။

(၃)     ခရီးသြားျခင္း။

(၄)     မိမိယံုၾကည္ စိတ္ခ်ရသူ တစ္ဦးဦးကုိ ရင္ဖြင့္တုိင္ပင္ျခင္း။

(၅)     ေယာဂက်င့္ျခင္း ၊ Gym ကစားျခင္း စသည္ျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကုိ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္သည္။ သုိ႔ေသာ္ က်န္းမာေရး ထိခုိက္မႈမ်ား ရွိလာပါလွ်င္ စိတ္ က်န္းမာေရး ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြး မႈမ်ား ၊ ေဆး၀ါးကုသမႈမ်ား ခံယူသင့္ ပါေၾကာင္း ေရးသားလုိက္ရ ပါသည္။

 

ေဒါက္တာ လင္း

ခရက္ဒစ္ - ydb daily