လူတိုင္းက်န္းမာဖို့ သန့္စင္ခန္းသံုးၾကစို့

 

လူတိုင္းက်န္းမာဖို့ သန့္စင္ခန္းသံုးၾကစို့ 

 

ကမၻာ့မိလႅာ (အိမ္သာ)ေန့

ေရအိမ္ အသံုးျပဳ နိုင္မႈ အားနည္းျခင္းကို ျမန္မာနိုင္ငံ တြင္သာမက တျခားနိုင္ငံ အမ်ားအျပား တြင္လည္း ေတြ့နိုင္သည္။ ကမၻာေပၚတြင္ လူဦးေရသန္း ၇၀၀၀ ေက်ာ္ရိွရာ  ဟာလာဟင္းလင္း တ္၀န္းက်င္တြင္ က်င္ၾကီး၊ က်င္ငယ္ စြန္႔ သူအေရအတြက္မွာ သန္း ၁၀၀၀ ၀န္းက်င္ ရွိေနသည္။ ေရအိမ္(အိမ္သာ) မ်ားသည္ လူ့အဖဲြ့အစည္း နွင့္ ကမၻာၾကီး သာယာလွပ ေရးအတြက္ မည္မွ် အေရးပါသည္ ဆိုသည္ကို သိရိွေရးနွင့္ က်န္းမာေရး နွင့္ညီညြတ္ျပီး သန့္ရွင္းသည့္ ေရအိမ္မ်ား ျဖစ္လာရန္ ေဆာင္ရြက္နိုင္ေရး တို့အတြက္ ကမၻာ့ေရအိမ္ (အိမ္သာ) မ်ားေန့ကို World Toilet Organization (WTO) မွ ၂၀၁၁ ခုနွစ္ နို၀င္ဘာ ၁၉ ရက္တြင္ စတင္သတ္မွတ္ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ ခဲ့သည္။ ထိုအေျခအေနကို သတိျပဳမိ ၾကေစေရး အတြက္ ၂၀၃၀ ျပည့္နွစ္တြင္ လူသားတိုင္း လံုျခံဳစိတ္ခ် ရသည့္ ေရအိမ္(အိမ္္သာ) သံုးနိုင္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ထား ေဆာင္ရြက္ ေနေသာကမၻာ့ ကုလသမဂၢအဖဲြ့ က ခရစ္နွစ္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္က စ၍နွစ္စဥ္ နို၀င္ဘာ  ၁၉ ရက္ေန့ကို ကမၻာ့အိမ္သာေန့ (World Toilet Day) အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ  ကမၻာတစ္၀န္း အိမ္သာ သံုးစဲြေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အစဥ္အလာ ေကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ေအာင္ စည္းရံုးလံႈ့ေဆာ္ လာခဲ့သည္။

သို့ေသာ္ ကမၻာ့လူဦးေရ၏ သံုးပံုတစ္ပံု ေက်ာ္သည္ သန့္ရွင္းေသာ ယင္လံုအိမ္သာ  မသံုးစဲြနိုင္ ေသးေပ။ စစ္တမ္းမ်ားအရ ၂၀၁၈ ခုနွစ္အထိ တစ္ကမၻာ လံုးတြင္ လူသန္းေပါင္း ၂၄၀၀ မွာ စနစ္က်ေသာ အိမ္သာမ်ား အသံုးမျပK နိုင္ေသးေၾကာင္း သိရသည္။ စီးပြားေရး အေျခအေန နိမ့္က်ျခင္း၊ ဆင္းရဲနြမ္းပါးျခင္း နွင့္အေျခခံ အေဆာက္အဦ ခ်ိဳ႕ငဲ့ျခင္း ျဖစ္စဥ္မ်ား၏ ရလဒ္အျဖစ္ ေရေကာင္းေရသန့္ နွင့္ ေကာင္းမြန္ သန့္ရွင္းသည့္ ေရအိမ္ (အိမ္သာ) စနစ္တို့ကို သံုးစဲြခြင့္ မရသည့္ လူသားမ်ားမွာ ကမၻာတစ္ခြင္၌ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ရိွေနသည္။ ကမၻာ့ လူဦးေရမွ ၄ ဒသမ ၅ ဘီလီယံေသာ လူမ်ားသည္ လံုျခံဳ ေကာင္းမြန္သည့္ အိမ္သာမ်ား မရိွဘဲ ရွင္သန္ေနရျပီး ၈၉၂ သန္းေသာ လူသားမ်ားမွာမူ က်င္ၾကီး၊ က်င္ငယ္တို့ကို လဟာျပင္၌ပင္ ျပီးစလြယ္ စြန့္ၾကရသည္။

အညစ္အေၾကး စြန့္ျခင္းျဖစ္စဥ္

အညစ္အေၾကး စြန့္ျခင္း ျဖစ္စဥ္သည္  ခနၶာကိုယ္တြင္း ရႈပ္ေထြးေသာ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ အတိုခ်ံဳး ၍ ေရးသားေဖာ္ျပ ရမည္ဆိုပါလွ်င္ အစာေဟာင္း အိမ္ထဲတြင္ မစင္မ်ား ျပည့္နွက္ လာျခင္းက အစာေဟာင္း အိမ္တစ္ေလွ်ာက္ ရိွၾကြက္သားမ်ားကို ေျပေလ်ာ့က် လာသည္။  ထိုအခါ အစာေဟာင္းအိမ္ ပတ္လည္တြင္ လႊမ္းျခံဳ ထားေသာ  Puborectalis  ၾကြက္သားက အစာေဟာင္းအိမ္ကို အေရွ့ဘက္သို့ တြန္းထုတ္လိုက္ ျခင္းေၾကာင့္ Anorectal Angle ေခၚ ေထာင့္ခ်ိဳး တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ မစင္စြန့္ထုတ္ ၾကေလသည္။

ျမန္မာျပည္နွင့္အိမ္သာယဥ္ေက်းမႈ

ျမန္မာနိုင္ငံတြင္၂၀၁၄ ခုနွစ္ သန္းေခါင္ စာရင္းအရ ယင္လံုအိမ္သာ (ေရအိမ္) အသံုးျပဳသည့္ အိမ္ေထာင္စု ဦးေရ ၇၄ ဒသမ ၃ ရာခိုင္နႈန္းရိွျပီး နိုင္ငံ့ လူဦးေရ၏ ေလးပံုတစ္ပံု ခန့္မွာ ယင္လံုအိမ္သာ သံုးစဲြရန္ လိုအပ္ ေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထို့ျပင္ ၂၀၁၄ ခုနွစ္က ျမိဳ႕နယ္ေပါင္း ၁၆ ခုအတြင္း စစ္တမ္းေကာက္ ယူခဲ့ရာ ေတာင္တန္း ေဒသ၊ ေျမျပန့္ေဒသနွင့္ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ား၌ အိမ္သာ အသံုးမျပဳဘဲ အျပင္၌ စြန့္ပစ္သူဦးေရမွာ ၁၃ ဒသမ ၉ ရာခိုင္နႈန္း ေက်ာ္ရိွေၾကာင္း က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီးဌာန လက္ေအာက္ရိွ   ပတ္၀န္းက်င္ သန့္ရွင္းေရးဌာန မွ သိရသည္။

တစ္နွစ္ထက္ တစ္နွစ္ ျမန္မာျပည္ တစ္၀န္း ေရအိမ္ (အိမ္သာ)မ်ား သံုးစဲြနိုင္ေရး စီမံခ်က္ကို  အရိွန္အဟုန္ ျမွင့္တင္ ေဆာင္ရြက္လာခဲ့ရာ  ျပီးခဲ့ေသာ  ၂၀၁၈- ၂၀၁၉ ပညာသင္နွစ္ စာရင္းအင္း အခ်က္အလက္ အရ အေျခခံပညာ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေရအိမ္ လံုေလာက္သည့္ ေက်ာင္း အေရအတြက္သည္ ၆၅ ဒသမ ၄၀ ရာခိုင္နႈန္း၊ ေသာက္ေရ လံုေလာက္သည့္ ေက်ာင္း အေရအတြက္သည္ ၈၃ ဒသမ ၂၂ ရာခိုင္နႈန္းနွင့္ သံုးေရ လံုေလာက္သည့္ ေက်ာင္း အေရအတြက္ သည္ ၈၅ ဒသမ ၂၁ ရာခိုင္နႈန္း ရိွေၾကာင္း အားရဖြယ္ ေတြ့ရိွရသည္။ အဆိုပါ စီမံခ်က္ မ်ားအတြက္ ''သန့္စင္ေမတၱာ'' အဖဲြ့အစည္း သည္ အေျခခံပညာ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေရနွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဆိုင္ရာ သန့္ရွင္းေရး၊ တစ္ကိုယ္ေရ သန့္ရွင္းေရး (Water Sanitation and Hygiene)  နွင့္ပတ္သက္၍ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ အသိပညာ ေပးသည့္ အစီအစဥ္ မ်ားကို  ပညာေရး ၀န္ၾကီးဌာန၊ က်န္းမာေရးနွင့္ အားကစား ၀န္ၾကီးဌာန တို့ျဖင့္  ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရိွသည္။

ကမၻာ့မိလႅာ(အိမ္သာ)မ်ားေန့မွသည္

လူသားမ်ား သတိျပဳ လာေစရန္အတြက္ WTO မွ ကမၻာ့ ေရအိမ္မ်ားေန့ အတြက္ နွစ္စဥ္နွစ္တိုင္း အဓိပၸာယ္ ျပည့္၀ေသာ ေဆာင္ပုဒ္ တစ္ခုစီကို ေဖာ္ေဆာင္ လ်က္ရိွသည္။ ၂၀၁၈ ခုနွစ္အတြက္ ေဆာင္ပုဒ္မွာ သဘာ၀တရားလွပဖို့၊ ေရအိမ္ ေဆာက္လုပ္ သံုးစဲြၾကပါစို့ (When Nature Calls Take Action) ျဖစ္ျပီး ၂၀၁၉ ခုနွစ္အတြက္ ေဆာင္ပုဒ္မွာ ''လူသားတိုင္း ေရအိမ္ သံုးစဲြနိုင္ေရး (Leaving No One Behind ျဖစ္သည္။ ယခု ၂၀၂၀ ျပည့္နွစ္အတြက္  ေဆာင္ပုဒ္မွာ ''မိလႅာ၊ ေရဆိုးစနစ္ကို ထိန္းသိမ္းပါ၊  ဘ၀ အေျခအေန ေျပာင္းလဲလာမွာ (Sustainable sanitation and climate change) 'ျဖစ္သည္။

အိမ္သာ အသံုးမျပုဘဲ အျပင္မွာ ၾကံဳသလိုစြန့္ပစ္ ျခင္းက ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာ ကဲ့သို့ေသာ ေနာက္ဆက္တဲြ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားကို ျဖစ္ေစနိုင္သည္။ ခ်ဳံတိုး မစင္စြန့္သည့္ အေလ့အထသည္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားေစေသာ  အေၾကာင္းရင္း တစ္ခုျဖစ္သည္။ စနစ္တက် စြန့္ပစ္ျခင္း မရိွသည့္မစင္ကို  ယင္နားရာမွ

ေရာဂါပိုး ျပန့္ပြားေစျပီး ေရာဂါဘယ ထူေျပာေစသည္။

ထို့ေၾကာင့္  ''ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္လုပ္ပါ'' ''လက္ေဆးပါ'' ဟူ၍  က်န္းမာေရးနွင့္ အားကစား၀န္ၾကီး ဌာနမွ စဥ္ဆက္မျပတ္ သတိေပး လံႈ့ေဆာ္ေပး ေနရျခင္း ျဖစ္သည္။ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာ ေရာဂါမွ ကာကြယ္နိုင္ရန္ က်န္းမာေရးနွင့္ ညီညြတ္ေသာ၊ လံုျခံဳစိတ္ခ် ရေသာ၊ ေဘးကင္း စိတ္ခ်ရေသာ    ေသာက္သံုးေရ ရရိွေရး စီမံခ်က္နွင့္ လူထု ဦးေဆာင္ေသာ အလံုးစံု (အိမ္သာ၊ ေရ၊ပတ္၀န္းက်င္) သန့္ရွင္းေရး စီမံခ်က္မ်ားကို အရိွန္အဟုန္ ျမွင့္တင္ ေဆာင္ရြက္ေနျပီး ျဖစ္ရာ ယခုအခါ အိမ္သာလံုး၀ အသံုးမျပဳ ေသးသူ လူဦးေရ ပမာဏကို ယခင္ကထက္ ရာခိုင္နႈန္း သုည ဒသမ ၈ ေအာက္သို့ ေလွ်ာ့ခ်သြား နိုင္ေတာ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ပတ္၀န္းက်င္ သန့္ရွင္းေရး ဌာနမွသိရသည္။

အဆိုပါ စီမံခ်က္ျဖင့္ အိမ္သာ အသံုးျပုမႈ နည္းပါးသည့္ ေနရာမွာ ေက်းလက္ေဒသ မ်ားတြင္ တည္ရိွေသာေၾကာင့္ ေဒသခံတို့ကို လံုျခံဳသည့္ အိမ္သာ ေဆာက္လုပ္သည့္ နည္းလမ္းမ်ား သင္ၾကားျပသျခင္း၊ စရိတ္ နည္းပါးသည့္ အိမ္သာ တည္ေဆာက္နိုင္ရန္ ကူညီျခင္း၊ စာသင္ေက်ာင္း မ်ားတြင္  အိမ္သာ ေဆာက္လုပ္ လွူဒါန္းျခင္းတို့ကို ျမန္မာျပည္တြင္း တစ္ကိုယ္ေတာ္ အလွဴရွင္မ်ား သာမက ပရဟိတ အသင္းအဖဲြ့ မ်ားနွင့္ နိုင္ငံတကာ အဖဲြ့တခ်ိဳ႕က ကူညီ ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရိွသည္။

လူသားတိုင္းေရအိမ္သံုးစဲြနိုင္ေရး

ျပီးခဲ့ေသာ စာသင္နွစ္မ်ား အတြင္း  သက္ဆိုင္ရာ  ပညာေရး ၀န္ၾကီးဌာန၊ နိုင္ငံတကာ အဖဲြ့အစည္းမ်ား၊  ဖံြ့ျဖိဳးမႈမိတ္ဖက္ မ်ားနွင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေနသည့္  School Wash ( School Water and Sanitation and Hygiene Promotion) အစီအစဥ္ ေဆာင္ရြက္ေနေသာ ''သန့္ ၅ သန့္'' လုပ္ငန္းမ်ား အရ  ေရသန့္၊ အိမ္သာသန့္၊ အစာသန့္၊ လက္သန့္ (တစ္ကိုယ္ေရ သန့္)၊ ပတ္၀န္းက်င္သန့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဘ၀တြက္တာ ကြ်မ္းက်င္စရာ ဘာသာရပ္ သင္ခန္းစာ မ်ားနွင့္ ခိ်တ္ဆက္ သင္ၾကား ေလ့က်င့္ေပး ေနသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆိုေသာ္ သန့္ရွင္းေရး လုပ္ျခင္းသည္ မိိမိကိုယ္တိုင္ နွင့္ လူ့အဖဲြ့အစည္း ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ျမွင့္တင္ ေနထိုင္တတ္ ရန္နွင့္ မိမိတာ၀န္ကို မိမိယူရျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ ထို့ေၾကာင့္ ယခုနွစ္တြင္ က်ေရာက္သည့္ ကမၻာ့မိလႅာ (အိမ္သာ)မ်ား ေန့မွသည္ လူသားတိုင္း က်န္းမာဖို့ သန့္စင္ခန္း သံုးၾကစို့လို့ နိႈးေဆာ္လိုက္ရ ပါေၾကာင္း။  ။

 

ေပါက္ေပါက္

ဓာတ္ပံု - အင္တာနက္

Crd - mwddaily