စိတ္ပင္ပန္းမႈေတြ ေျပေပ်ာက္မည့္ နည္းလမ္းေကာင္းမ်ား

 

စိတ္ပင္ပန္းမႈေတြ ေျပေပ်ာက္မည့္ နည္းလမ္းေကာင္းမ်ား

ႏိုင္ငံတကာ စိတ္ေရာဂါဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး သုေတသီမ်ား၏ ေလ့လာခ်က္မ်ား အရ ကမၻာေပၚရွိ လူသန္းေပါင္း ၃၅၀ ခန္႔ သည္ စိတ္ဖိစီးမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ စိတ္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားလွ်က္ ရွိေၾကာင္း ႏွင့္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အေၾကာင္းရင္းမ်ားက လူသား မ်ားအား စိတ္ဖိစီးမႈကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေပၚေစ တတ္ေၾကာင္း သိရပါသည္။  

·         ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကား ေအာင္ျမင္ခ်င္လြန္းေသာ စိတ္ဆႏၵေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရေသာ စိတ္ဖိစီးမႈကို လူငယ္မ်ား တြင္ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

·         ျဖစ္ခ်င္မႈ၊ လိုခ်င္မႈ ျပင္းျပေသာ စြဲလမ္း ႐ူးသြပ္စိတ္ကို လူငယ္မ်ားတြင္ ၄၉ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

·         က်န္းမာေရး ျပႆနာအမ်ိဳးမ်ိဳး ရင္ဆိုင္ရသျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ားတြင္ ၃၆ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရ သည္။

 

·         အ၀လြန္ အဆီပိုလာကာ ခႏၶာကိုယ္ပံုပန္းမက် မလွပျခင္းေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ ၃၆ ရာခိုင္ ႏႈန္း ႏွင့္ အမ်ိဳးသား မ်ားတြင္ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

·         အိမ္ရာ ေနထိုင္ေရး အတြက္ စိတ္ဖိစီးမႈကို အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ားတြင္ ၃၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

·         လုပ္ငန္းခြင္ အဆင္မေျပျခင္း သို႔မဟုတ္ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ား တြင္ ၂၆ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

·         ေႂကြးၿမီကိစၥ မ်ားေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ားတြင္ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ေတြ႔ရသည္။

စိန္ေခၚမႈမ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေနေသာ ယေန႔ခတ္ ကမၻာၾကီးတြင္ ရွင္သန္လႈပ္ရွား ေနထိုင္ရသူမ်ားမွာ ရာသီဥတုဒဏ္၊ အလုပ္ တာ၀န္ ႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား ခံစားေနၾက ရသည္ျဖစ္ရာ အဂၤလန္နိုင္ငံမွ သုေတသီမ်ား၏ ေတြ႔ရွိခ်က္ အသစ္အရ လူသားမ်ားသည္ လက္ရွိ အနားယူၾကသည့္ အေျခအေနထက္ ပိုမို အနားယူရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း၊ အနားယူမႈသည္ အိပ္စက္ျခင္း ကိုသာ ဆိုလိုသည္ မဟုတ္ဘဲ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စသည့္ အနားေပးျခင္းကို လိုအပ္ေနေၾကာင္း သတိေပးထားသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈအေျခအေန

ျမန္မာနိုင္ငံ တြင္လည္း လူဦးေရ တစ္ေထာင္လွ်င္ ပ်မ္းမွ် ၅၇ ဦး စိတ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားလွ်က္ ရွိေၾကာင္း၊ ထို႔အျပင္ လူေလးဦး လွ်င္ တစ္ဦးႏႈန္းမွာ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ စိတ္က်န္းမာေရး ေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ေျခရွိေၾကာင္း ကမၻာေပၚရွိ ျဖစ္ပြားေနေသာ ေရာဂါအေျခ အေနမ်ားကို စစ္တမ္း ေကာက္ယူေနသည့္ Global Burdern of Disease (GBD) ၏ စစ္တမ္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။ စိတ္ ေရာဂါ အမ်ိဳးအစားေပါင္း မ်ားစြာရွိသည့္အနက္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာ စိတ္ေရာဂါမ်ားမွာ စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိုးရိမ္မႈလြန္ ကဲေရာဂါ၊ စိတ္ေဖာက္ျပန္ေရာဂါ၊ အတက္ေရာဂါ၊ ဥာဏ္ရည္နိမ့္က်ေရာဂါ၊ သတိေမ့တတ္ျခင္း ႏွင့္ သူငယ္ျပန္ျခင္း စသည့္ ေရာဂါ မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ထို႔ျပင္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ လူငယ္လူရြယ္မ်ား စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈသည္ သက္ၾကီးပိုင္း အရြယ္မ်ားထက္ သံုးဆခန္႔ ျမင့္ တက္ေနေၾကာင္း၊ အသက္အရြယ္ ပိုင္းျခားအရ အသက္ ၆၀ အထက္ သက္ႀကီးပိုင္း မ်ားႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ အသက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၂၉ ႏွစ္ အတြင္းက သံုးဆခန္႔ ပိုမ်ားျပားေၾကာင္း၊ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက သံုးဆေက်ာ္ ပိုျဖစ္ေၾကာင္း စသည့္ သတင္း အခ်က္အလက္ တို႔ကို ရန္ကုန္ စိတ္က်န္းမာေရး ေဆးရံုၾကီး၏ ေဆးရံုမွတ္တမ္း မ်ားအရ ေလ့လာသိရ ပါသည္။ လူငယ္ေတြမွာ စိတ္ က်ေရာဂါျဖစ္ႏႈန္း ပိုမ်ားေနျခင္းမွာ ေနထိုင္မႈပံုစံမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနပါသည္။ ရုန္းကန္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားလာေလေလ စိတ္ဖိစီးမႈ ပို မ်ားလာျပီး တစ္ဖက္ကလည္း ၄င္းစိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ေျပေပ်ာက္ေအာင္ ၾကိဳးစားမႈပိုင္းမွာ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိလာသည္ႏွင့္အမွ် ပို၍ ပို၍ စိတ္ခံစားရကာ ေနာက္ဆံုးမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္လာပါသည္။  

ေကာင္းဆိုးႏွစ္တန္ ေလာကဓံ

နိမ့္တံုျမင့္တံု ေလာကဇာတ္ခံု အဖံုဖံုတြင္ လူတို႔က်င္လည္ၾက ရာမွာ ရံခါ၌ မာန္မာန တက္ျခင္း၊ ရံခါ၌ စိတ္ပ်က္အားငယ္ ျခင္း တို႔ျဖစ္လာကာ စိတ္ဖိစီးမႈေတြ ျဖစ္ေပၚခံစား လာၾကသည္။ လူအမ်ားစုက ပုထုဇဥ္ပီပီ မာန္မာနတက္ျခင္းကို ေလာကဓံဟု မ ထင္မွတ္ၾကေပ (ဝါ) ထင္မွတ္စရာဟု အသိမရွိၾကေပ။ ဘ၀တြင္ ေအာင္ျမင္မႈရ၍ မာန္မာနမ်ား တက္မည္ဆိုပါက မိမိထက္ အဆ မ်ားစြာ ေအာင္ျမင္ၿပီး ဘ၀ကို႐ိုးရွင္းစြာျဖင့္ ျဖတ္သန္းေနသူမ်ား အေၾကာင္းကို သတိရၾကည့္ ေပးပါ။ ထိုအခါ မိမိစိတ္သႏၲာန္တြင္ မာန္မာန တက္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေပ။ ထို႔နည္းတူ မိမိဘ၀တြင္ အခက္အခဲမ်ား ၾကံဳေနရ၍ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းခ်ိန္မ်ား၌ မိမိထက္ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ၿပီး အဆင္မေျပ သူမ်ားကိုၾကည့္၍ “မိမိ၏အခက္အခဲ မ်ားက မေျပာပေလာက္ ပါတကား” ဟူ၍ သံေ၀ဂယူတတ္ မည္ဆိုပါလွ်င္ အေတာ္အတန္ စိတ္ဓာတ္ ရင့္က်က္တည္ၿငိမ္ကာ စိတ္ခြန္အား ရေစပမည္။ ေရွးလူႀကီးမ်ားက “ေကာင္းက်ိဳးႏွစ္တန္ ေလာကဓံ ခံႏိုင္သူမွလူေတာ္ကြ” ဟု ဆို႐ိုးစကားရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (က) အဆင္ေျပ၍ မာန္တက္မည္ဆိုပါက အထက္ကို ေမာ္ၾကည့္လိုက္ပါ၊ မိမိထက္ အစစအရာရာ သာသူေတြ ေလာကတြင္ တပံုႀကီးရွိေနပါသည္။ (ခ) အဆင္မေျပ၍ စိတ္ဆင္းရဲေနပါ က ငံု႔ၾကည့္ပါ၊ မိမိထက္ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္သူေတြ ဒုနဲ႔ေဒး ရွိေနပါသည္။

စာဖတ္ျခင္းက စိတ္ဖိစီးမႈ ေျပေပ်ာက္ႏိုင္

ကိုဗစ္-၁၉ ကပ္ေရာဂါ ကာလအတြင္း လူအမ်ားကို အိမ္၌သာ ေနထိုင္ရန္ ညႊန္ၾကားခ်က္ ေၾကာင့္ နိုင္ငံအခ်ိဳ႕တြင္ စာအုပ္ ဖတ္သူဦးေရ ႏွစ္ဆတိုး လာခဲ့ေၾကာင္း UNESCO က ထုတ္ျပန္ထားပါသည္။ လူတစ္ဦး တစ္ေန႔လၽွင္ အနည္းဆံုး မိနစ္ ၂၀ ခန႔္ စာဖတ္ျခင္းက တစ္ႏွစ္အတြင္း စကားလုံး ႏွစ္သန္းနီးပါး ဖတ္ရႈျခင္းႏွင့္ ညီမွ်ေၾကာင္း သုေတသီမ်ားက သုံးသပ္ထားသည္။ ထို႔ျပင္ ယူေက တကၠသိုလ္ တစ္ခုျဖစ္ေသာ University of Sussex ၏ သုေတသန ျပဳလုပ္ခ်က္မ်ား အရ လူတစ္ဦးသည္ လမ္းေလွ်ာက္၍ စကားစျမည္ ေျပာျခင္းေၾကာင့္ ၄၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ လက္ဖက္ရည္ သို႔မဟုတ္ ေကာ္ဖီ တစ္ခြက္ ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ ၅၄ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ သီခ်င္း နားေထာင္ျခင္း ေၾကာင့္ ၆၁ ရာခိုင္ႏႈန္း စသည္ျဖင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို ေလွ်ာ့က်ေစပါသည္။ သို႔ရာတြင္ စာဖတ္ျခင္းေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈကို ၆၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလွ်ာ့ခ်ေစ ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိထားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အားလံုးႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္လွ်င္ စာဖတ္ျခင္းက  စိတ္ဖိစီးမႈကို သိသိသာသာ ေလွ်ာ့က်ေစပါသည္။ သို႔ေသာ္ စာေပေလ့လာ ဖတ္ရႈရာတြင္ မည္သည့္စာေပ အမ်ိဳးအစားကို ဖတ္ရႈ ရမည္ဆိုျခင္းထက္ မိမိ စိတ္ပါ၀င္စားရာ၊ သိရွိလိုရာ အေၾကာင္းအရာ မ်ားပါ၀င္သည့္ စာအုပ္မ်ားကို ဖတ္ရႈသင့္ပါသည္။

စိတ္ဖိစီးမႈ ေျဖေဖ်ာက္နည္းမ်ား

စာေရး၊ ၀တ္ေရး၊ ေနေရး တည္းဟူေသာ လူမႈဘ၀ အေရးသံုးပါးကို အလႊာစံု အသီးသီးမွ လူသားမ်ားက ေျပလည္ေအာင္ ေျဖရွင္းၾကရသည့္အခါ မိမိတို႔ က်င္လည္ က်က္စားေနရေသာ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အနည္း၊ အမ်ားဆိုသလို စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားကို ၾကံဳရ စျမဲျဖစ္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ေျဖေဖ်ာက္သည့္ အခါ  မိမိဖာသာ တစ္ဦးတည္း စိတ္အပန္းေျဖနည္း ႏွင့္ မိမိ ပတ္၀န္းက်င့္အတူ တကြ စိတ္အပန္းေျဖနည္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသည္။

(က) မိမိဖာသာ တစ္ဦးတည္း စိတ္အပန္းေျဖနည္း။

ေတးဂီတ နားေထာင္ျခင္း၊ သီခ်င္းဆိုျခင္း၊ ေစ်း၀ယ္ထြက္ျခင္း၊ ဆံပင္ပံုစံေျပာင္း၍ ညွပ္ျခင္း၊ ပန္းပင္စိုက္ျခင္း၊ စာေရးစာ ဖတ္ျခင္း၊ ဇာထိုးပန္းထိုးျခင္း သို႔မဟုတ္ စက္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ အနင္းအႏွိပ္ခံျခင္း၊ အိပ္ခ်ိန္ မဟုတ္ေသး ေသာ္လည္း တိတ္ဆိတ္ ျငိမ္သက္ျပီး ေလေကာင္း ေလသန္႔ရေသာ အိပ္ယာထက္မွာ ေျခလက္ဆန္႔၍ မ်က္စိမႈိတ္ကာ အနားယူျခင္း၊ လမ္းေလွ်ာက္ ျခင္း သို႔မဟုတ္ စက္ဘီးစီးျခင္း စသည္ျဖင့္ အားကစားလုပ္ျခင္း၊ ေယာဂက်င့္ျခင္း၊ တရားဓမၼစာေပေတြ ပြားမ်ားရြတ္ဖတ္ ျခင္း၊ အိပ္ခန္း သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ျခင္း၊ ဘုရားစင္ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ျခင္း၊ ေနာင္တမရ ေနာက္ဆံမတင္းဘဲ ေၾကြးျမီကင္းေသာ အလွဴဒါနျပဳျခင္း စသည္တို႔က မိမိဖာသာ တစ္ဦးတည္း စိတ္အပမ္းေျဖ နည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ေလ့လာမႈ စစ္တမ္းမ်ားအရ ေတာင္ေပၚေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားသည္ ေျမျပန္႔တြင္ ေနထိုင္သူမ်ားထက္ ေဒါသနည္းၿပီး စိတ္ျငိမ္းခ်မ္းမႈမ်ား ပိုရေၾကာင္း သိရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ေတာင္ေပၚ ေဒသတြင္ ေနထိုင္သူ မ်ားသည္ ေလထု ဖိအားမ်ားသည့္ အတြက္ ေျမျပန္႔တြင္ ေနထိုင္သူမ်ားထက္ ပို၍ အသက္ျပင္းျပင္း ရႈေလ့ရွိသည္။ ထိုအခါ ဦးေႏွာက္၏ အစာ အာဟာရျဖစ္ေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ ပိုမိုရရွိကာ စိတ္ၾကည္လင္ လန္းဆန္းၿပီး စိတ္အပန္းေျပ ေစပါသည္။ ထို႔နည္းတူစြာပင္ ၀င္ေလထြက္ေလကို သတိျပဳရသည့္ တရားထိုင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ အသက္ျပင္းျပင္း ရႈျခင္းသည္လည္း စိတ္ခြန္အားျပန္ လည္ ျဖည့္တင္းရန္ မွတ္ကန္ေသာ နည္းလမ္းျဖစ္၍ စိတ္အပန္းေျပ ေစပါသည္။

 

(ခ) မိမိပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္အတူတကြ စိတ္အပန္းေျဖနည္း။

အိမ္ေမြး တိရိစၦာန္ေလး မ်ားကို အခ်ိန္ေပးျခင္း၊ ကေလးငယ္မ်ားျဖင့္ အေဖာ္ျပဳျခင္း၊ တစ္ပါးသူအေပၚ ကိုယ္ခ်င္း စာနာစိတ္ ထားျပီး အတတ္နိုင္ဆံုး သီးခံစိတ္ေမြးျမဴျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ရသူကို အနမ္းလက္ေဆာင္ ေပးျခင္း၊ ခ်စ္တင္းေႏွာျခင္း၊ မာန္မာန ေလ်ာ့ျခင္း၊ တန္ဖိုးရွိလွေသာ အခ်ိန္ကို အတင္းအဖ်င္း ေျပာဆိုျခင္းျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္မခံံျခင္း၊ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္ကို တက္ၾကြ လာေအာင္ လွဳံ႕ေဆာ္ေပးနိုင္ျခင္း၊ အျပံဳးမ်က္ႏွာ ခ်ိဳေသာ စကားတို႔ျဖင့္ ျပဳမူေနထိုင္ျခင္း၊ အတၱပရ မွ်တျခင္း၊ မိမိအေတြး အေခၚ ေျပာဆိုေနထိုင္မႈ အားလံုးသည္ (အ) ကုသိုလ္ကင္းျပီး အျပဳသေဘာ ေဆာင္သည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားျခင္း၊ ေဒါသမၾကီးဘဲ အရာရာကို အေကာင္းျမင္ တတ္ျခင္း စသည္တို႔က မိမိပတ္၀န္းက်င္ ႏွင့္အတူတကြ စိတ္အ ပန္းေျဖနည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ထိုမွ်မက မိမိေနထိုင္ မေကာင္းျဖစ္ လာခ်ိန္မွာ မိသားစုႏွင့္ မိတ္ေဆြရင္းခ်ာ မ်ားကသာ ကိုယ့္ဘ၀အတြက္ အားကိုးရာျဖစ္၍ မိမိက်န္းမာ အဆင္ေျပေနခ်ိန္မွာ ထိုသူတို႔ကို လစ္လ်ဴမရႈဘဲ၊ ခ်စ္ခင္ေႏြးေထြးစြာ ဆက္ဆံတတ္ ဖို႔လည္း အထူးလိုအပ္သည္။

ဟိုးယခင္က ျမန္မာလူမ်ိဳး မ်ားသည္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိႈႈင္းယွဥ္ပါက ျပည္တြင္းျပည္ပ အပန္းေျဖခရီး သြားလာမႈ နည္းပါး သည္။ အြန္လိုင္း မီဒီယာမ်ား က်ယ္ျပန္ လာသည့္အခါမွ အပန္းေျဖခရီး သြားျခင္း၏ အရသာကို သိနားလည္ လာၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်စ္ခင္ရသူမ်ားႏွင့္ အပန္းေျဖ ခရီးထြက္၍ အမွတ္တရမ်ား ဖန္တီးသင့္ ပါသည္။ အကယ္၍ လုပ္ငန္းခြင္ သို႔မဟုတ္ အိမ္ စသည္တို႔တြင္ စိတ္ဖိစီးမႈရွိပါက ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ မႈမ်ား ေျပေပ်ာက္ ေစရန္အတြက္ ခဏတာ အပန္းေျဖခရီး ထြက္သင့္ပါသည္။ ခရီးမွျပန္လာ ေသာအခါ စိတ္ၾကည္လင္ လန္းဆန္းၿပီး ခြန္အားမ်ား ျပည့္လာပါသည္။

 

လူသားအားလံုး သက္ရွည္က်န္းမာစြာျဖင့္ စိတ္ပင္ပႏ္ူမႈမ်ား ေျပေပ်ာက္နိုင္ၾကပါေစ။

 

ေစတနာမ်ားစြာ

ေဆာင္းပါးရွင္ ေပါက္ေပါက္…ေရးသားသည္။