ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးမ်ား

ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးမ်ား

ကင္ဆာ ဆုိသည္မွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာျပည္သူျပည္သူ အမ်ားစု ထင္မွတ္ၾကသည္မွာ အတိတ္ကံေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ ၀ဋ္နာကံနာ ဟု ယူဆၾကၿပီး လက္ရွိေခတ္ ကာလတြင္လည္း ေၾကာက္စရာ အေကာင္းဆံုး ေရာဂါအျဖစ္ ကမၻာတစ္ခုလံုးကုိ ၿခိမ္းေျခာက္ အႏၱရာယ္ျပဳလ်က္ ရွိသည္။ ကင္ဆာေရာဂါ သည္ အသက္အရြယ္မေရြး ၊ ကေလးသူငယ္ မေရြး ျဖစ္တတ္သည္။

ယေန႔ေခတ္တြင္ ကင္ဆာေရာဂါ ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ဘာသာရပ္မ်ား တုိးတက္လာျခင္း ႏွင့္အမွ် ေရာဂါရွာေဖြျခင္း အပုိင္းႏွင့္ ကုသမႈ အပုိင္းတြင္လည္း ရလဒ္ေကာင္းမ်ား ရရွိလာၾကသည္။ ကင္ဆာေရာဂါကုိ ေရွးယခင္ကာလမ်ား ျဖစ္သည့္ ဘီစီ ၁၆၀၀ ကတည္းကပင္ အီဂ်စ္ ေဆးပညာရွင္ မ်ားက ရင္သားကင္ဆာကုိ စတင္ အမည္တပ္ ကုသႏုိင္ခဲ့ ၾကသည္။ ၁၅ ရာစုမွ ၁၇ ရာစုအတြင္း ေသဆံုးၿပီးေသာ လူနာမ်ားကုိ ရင္ခဲြစစ္ေဆးၿပီး ေလ့လာခဲ့ ေသာေၾကာင့္ ကင္ဆာေရာဂါသည္ လူသားမ်ားအၾကား တျဖည္းျဖည္း အသက္၀င္လာခဲ့သည္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖဲြ႕အစည္း WHO ၏ စာရင္းမ်ားအရ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ၁၂ ဒသမ ၇ မီလီယံ ရွိေသာ လူဦးေရသည္ ကင္ဆာေရာဂါ ခံစားေနၾက ရၿပီး ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ၇ ဒသမ ၈၉ မီလီယံ သည္ ကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္ အသက္ေသဆံုး ခဲ့သည္။ ကင္ဆာေရာဂါ ခံစားေနရသူမ်ား၏ ၁၃ ရာခုိင္ႏႈန္းသည္ အသက္ေသဆံုး ေနၾကရသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္မူ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းသည္ ၉၀ ဒသမ ၅ မီလီယံ အထိ ရွိလာခဲ့ၿပီး ၁၅ ဒသမ ၇ ရာခုိင္ႏႈန္း သည္ အသက္ဆံုး႐ႈံုးခဲ့ ရသည္။

ကမၻာေပၚတြင္ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း အမ်ားဆံုး ႏုိင္ငံ ၂၂ ႏုိင္ငံတြင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံ သည္လည္း အပါအ၀င္ ျဖစ္သည္ဟု WHO ၏ စစ္တမ္းမ်ားအရ သိရသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆံုးေသာ ကင္ဆာမ်ားမွာ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ ၊ ရင္သားကင္ဆာ ႏွင့္ အဆုတ္ကင္ဆာ တုိ႔ျဖစ္ေၾကာင္း မွတ္တမ္းအရ သိရသည္။

ဘယ္လုိအရာေတြက ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုိင္သလဲ

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေနထုိင္ရာ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းတရား မ်ားစြာ ရွိသည္။ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းရင္း မ်ားေလ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေသာ ရာခုိင္ႏႈန္း မ်ားေလျဖစ္သည္။ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚေစေသာ အေၾကာင္းရင္း မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတုိင္း ျဖစ္သည္

အစားအစာမ်ား ။  ။ မီးကင္ထားေသာ အစားအစာမ်ား ႏွင့္ အကင္မ်ား ၊ အေရာင္တင္ ထားေသာ အစားအေသာက္မ်ား ၊ ဆုိဒါ ပါေသာ အစားအစာမ်ားး ၊ အဆီမ်ားေသာ အစားအစာမ်ား ၊ ကာဗုိဟုိက္ဒ႐ုိတ္ မ်ားေသာ အစားအစာမ်ား ၊ မႈိတက္ေနေသာ အစားအစာမ်ား ၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း ၊ ေဆးရြက္ႀကီး ႏွင့္ ကြမ္းစားျခင္း ၊ အရက္ေသာက္ျခင္း ၊ ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါ ပုိးမ်ား။

မ်ိဳး႐ုိးဗီဇေၾကာင့္ မ်ိဳး႐ုိးလုိက္ျခင္း ။   ။ မ်ိဳး႐ုိးလုိက္ျခင္းသည္ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ ၁၅ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ပတ္သက္မႈ ရွိသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ မိသားစုမ်ိဳး႐ုိး ထဲတြင္ အူမႀကီးကင္ဆာ ၊ ရင္သားကင္ဆာ ၊ ဦးေႏွာက္ကင္ဆာ မ်ား ျဖစ္ခဲ့ဖူးျခင္း ရွိပါက က်န္မိသားစုမ်ားတြင္ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ႏုိင္ေျခသည္ တျခားေသာ သူမ်ားထက္ ပုိမုိမ်ားသည္။

ဓာတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း ။   ။ အထူးသျဖင့္ ေသြးႏွင့္ ဆုိင္ေသာကင္ဆာမ်ား ၊ သုိင္းရြိဳက္ကင္ဆာမ်ား ၊ အစာမ်ိဳျပြန္ကင္ဆာမ်ား ျဖစ္ပြားတတ္သည္။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေၾကာင့္ ဆဲလ္မ်ား၏ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇ ေျပာင္းလဲလာကာ အလ်င္အျမန္ ျပန္႔ပြားလာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ကမၻာတြင္ ထင္ရွားခဲ့ေသာ ဟီ႐ုိရွိးမားၿမိဳ႕ ႏွင့္ နာဂါစကီၿမိဳ႕တုိ႔ အႏုျမဴဗံုးႀကဲမႈေၾကာင့္ ၄င္းေဒသမ်ားတြင္ ေနထုိင္ေသာ သူမ်ားသည္ မ်ိဳး႐ုိးဗီဇ ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ကင္ဆာမ်ား ျဖစ္ေစမႈကုိ တုိးပြားေစသည္။

ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈမ်ား ။  ။ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ မ်ား၏ အိတ္ေဇာပုိက္မွ ထြက္ေသာ မီးခုိးမ်ား ၊ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုမ်ားမွ စြန္႔ထုတ္ေသာ ဓာတ္ေငြ႔မ်ား ၊ ဓာတုေဗဒ စက္႐ံုမ်ားႏွင့္ သတၱဳစက္႐ံုမ်ားမွ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားကုိ သန္႔စင္ျခင္း မရွိဘဲ စြန္႔ထုတ္ျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ကင္ဆာေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားေစသည္။

ကာလရွည္ၾကာစြာ ေနေလာင္ခံျခင္း ။   ။ ၄င္းသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အေရျပားကင္ဆာ မ်ားျဖစ္ေပၚ ေစေသာ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။

အျခားကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ ။   ။ ကင္ဆာအမ်ားစုသည္ အသက္ ၅၅ ႏွစ္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ျဖစ္ပြားေလ့ ရွိသည္ဟု စစ္တမ္းမ်ားအရ ေတြ႕ရသည္။ အျခားေသာ ေရာဂါမ်ားမွ တစ္ဆင့္လည္း ကင္ဆာေရာဂါ အျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းသြား တတ္ၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အစာအိမ္အနာ ေရာဂါမွတစ္ဆင့္ အစာအိမ္ကင္ဆာ ၊ သည္းေျခအိတ္ မၾကာခဏ ေရာင္ရမ္းျခင္းမွ သည္းေျခအိတ္ကင္ဆာ ၊ ဆီးအိမ္နာတာရွည္ ေရာင္ရမ္းျခင္းမွ ဆီးအိမ္ကင္ဆာ စသည္တုိ႔ ျဖစ္သည္။

ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါပုိး ဆုိသည္မွာ

ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါပုိး သည္ အလြန္ေသးငယ္ၿပီး ၄င္းတို႔သည္ သက္ရွိဆဲလ္အတြင္း၌သာ ဆင့္ပြား ျဖစ္စဥ္မ်ား ေျပာင္းလဲၾကသည္။ အမ်ိဳးအစား အားျဖင့္ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးတြင္ ပါ၀င္ေသာ Nucleic acid အေပၚမူတည္ကာ RNA ႏွင့္ DNA ဗုိင္းရပ္စ္ဟူ၍ ၂ မ်ိဳးရွိသည္။ ထုိ Nucleic acid ကုိ ပ႐ုိတိန္းတစ္မ်ိဳးျဖင့္ ဖံုးအုပ္ထားသည္။ ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါပုိးမ်ားသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေရာဂါပုိးမ်ားကုိ ျဖစ္ေစႏုိင္ သကဲ့သုိ႔ ကင္ဆာေရာဂါ ကုိလည္း ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ထုိ ကင္ဆာေရာဂါကုိ ျဖစ္ေပၚေစေသာ ဗုိင္းရပ္စ္မ်ားကုိ Oncogenic Virus ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။

ဗုိင္းရပ္စ္သည္ ကင္ဆာေရာဂါကုိ ဘယ္လုိျဖစ္ေစတာလဲ

• လူသားတုိ႔တြင္ ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိေသာ ကင္ဆာေရာဂါ အားလံုး၏ ၁၅-၂၀ ရာခုိင္ႏႈန္း သည္ ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါ ပုိးေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု စစ္တမ္းမ်ားမွ တစ္ဆင့္ သိရွိရသည္။ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးသည္ လူ႔ခႏၶာကုိယ္အတြင္း ၀င္ေရာက္ၿပီး နာတာရွည္ ေရာဂါအသြင္ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိး၏ DNA ႏွင့္ RNA တို႔သည္ ေရာဂါကူးစက္ ခံရေသာ ဆဲလ္အတြင္းရွိ ခ႐ုိမုိဇုန္းႏွင့္ ပူးေပါင္းသြားကာ ၄င္းဆဲလ္ ရင့္သန္လာသည္ႏွင့္အတူ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးသည္လည္း တုိးပြား လာၾကသည္။ ထုိေရာဂါပုိး ကူးစက္ခံရေသာ ဆဲလ္သည္လည္း မ်ိဳး႐ုိးဗီဇ ေျပာင္းလဲ လာၾကၿပီး ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ဆဲလ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာကာ ကင္ဆာေရာဂါ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ လာၾကသည္။ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာ ဗုိင္းရပ္စ္ေရာဂါပုိး မ်ားမွာ -
• အသည္းေရာင္ အသား၀ါေရာဂါ ဘီပုိး ႏွင့္ စီပုိး ။   ။ နာတာရွည္ေရဂါ အျဖစ္ တည္ရွိေနၾကၿပီး အသည္းဆဲလ္မ်ားကုိ ေရာင္ရမ္းေစျခင္း ႏွင့္ ပ်က္စီးေစျခင္း တုိ႔ကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ထုိမွတစ္ဆင့္ အသည္းေျခာက္ ေရာဂါႏွင့္ အသည္းကင္ဆာ ေရာဂါမ်ားကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ စီပုိး သည္ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ ပုိမုိမ်ားျပားသည္။
• Human Papilloma Virus (HPV) သည္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ၊ စအုိကင္ဆာ ၊ မိန္းမကုိယ္အဂၤါ ကင္ဆာ ၊ ခံတြင္းႏွင့္ လွ်ာကင္ဆာ တုိ႔ကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ HPV သည္ အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ရွိသည့္ အနက္ ကင္ဆာကုိ ျဖစ္ေစေသာ အမ်ိဳးအစားမွာ HPV 16 ၊ HPV 18 တုိ႔သည္ ကင္ဆာေရာဂါႏွင့္ ပုိမုိဆက္စပ္မႈ ရွိသည္။ သာမန္ အလံုးအက်ိတ္ ( ဥပမာ ၾကြက္ႏုိ႔ ) ကုိ ျဖစ္ေစေသာ အမ်ိဳးအစားမွာ HPV 6 ၊ HPV 11 တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
• ခုခံအား က်ဆင္းေရာဂါပုိး HIV သည္ လင္ဖုိးမားေရာဂါမ်ား ၊ စအုိကင္ဆာမ်ား ၊ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာမ်ား ၊ အေရျပားကင္ဆာမ်ား ၊ ခံတြင္းကင္ဆာမ်ား စသည္တုိ႔ကုိ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ထုိ႔ျပင္ ခုခံအားက်ဆင္း ေရာဂါပုိး ကူးစက္ခံရေသာ လူနာမ်ားသည္ အျခားေသာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးမ်ား ျဖစ္သည့္ အသည္းေရာင္ အသား၀ါေရာဂါပုိး ၊ ေရယုန္ေရာဂါပုိး ၊ EPV ၊ HTLV ေရာဂါပုိး တုိ႔လည္း ထပ္မံကူးစက္ ႏုိင္သည္။

ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ေစေသာ ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးကုိ ကာကြယ္ႏုိင္သလား

ကာကြယ္သည္ဟု ဆုိရာ၀ယ္ မျဖစ္ခင္က ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္သည့္ ေရာဂါမ်ားကုိ လူတစ္ဦးခ်င္း၏ အေနအထုိင္ အျပဳအမူတုိ႔ ထိန္းသိမ္းျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏုိင္သည္။ 

ကာကြယ္ေဆးသည္ ေရာဂါပုိးတုိင္း အတြက္ေတာ့ မရရွိႏုိင္ေပ။ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပုိး တုိ႔အတြက္ ကာကြယ္ေဆးအား ႀကိဳတင္ထုိးထား ႏုိင္သည္။

နိဂံုးခ်ဳပ္အားျဖင့္ ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ ေကာင္းဆုိဆုိသည့္ ေဆာင္ပုဒ္အတုိင္း မိမိသည္ ကင္ဆာေရာဂါ ကုိ ျဖစ္ေပၚေစမည့္ အေၾကာင္းတရား မ်ားကုိ သိရွိ ေရွာင္ရွား ဆင္ျခင္ႏုိင္ရန္ လုိအပ္သကဲ့သုိ႔ ကာကြယ္ေဆးမ်ား ႀကိဳတင္ကာကြယ္ ထုိးႏွံျခင္းတို႔ ကုိလည္း လုပ္ေဆာင္သင့္သည္။ လူသားတုိ႔သည္ ကင္ဆာေရာဂါ၏ ျခိမ္းေျခာက္မႈ အႏၱရာယ္ကုိ ႀကံ့ႀကံ့ခံ ခုခံကာကြယ္ႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။

ေဒါက္တာ ကုိကုိ၀င္း (ေဆးသု)

ျမ၀တီေန႔စဥ္