ကင္ဆာကင္းေ၀းေနထုိင္ေရး

ကင္ဆာကင္းေ၀းေနထုိင္ေရး

ကင္ဆာေရာဂါလို႔ ျခံဳငံုေျပာဆိုေနၾက ေပမယ့္ အမွန္ေတာ့ လူသားေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကင္ဆာေရာဂါေပါင္း နွစ္ရာေက်ာ္ရိွပါတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း အရေတာ့ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းမ်ား အေပၚ အေျခတည္ျပီး ကင္ဆာေရာဂါ မ်ားကို အမည္ေပး ၾကတာပါ။ အဆုတ္မွာျဖစ္ေတာ့ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ ရင္သားမွာျဖစ္လို႔ ရင္သားကင္ဆာ ေပါ့။ တစ္ကိုယ္လံုးကို ပံ်႕ႏွံ႕ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ ေသြးကင္ဆာလို၊ ျပန္ရည္ကိ်တ္ ကင္ဆာေတြ က်ျပန္ေတာ့ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းနဲ႔ အမည္ေပးလို႔ မရပါ။

ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေတြ မ်ားသလို ကင္ဆာေရာဂါ တစ္ခုခ်င္းစီရဲ့ သေဘာ သဘာ၀မ်ားဟာလည္း မတူညီၾကပါဘူး။ ကင္ဆာေရာဂါ ရယ္လို႔ျဖစ္လာရင္ သက္ဆိုင္ရာ ကင္ဆာေရာဂါရဲ့ ျဖစ္ပြားမႈ သမိုင္းစဥ္ဆိုတာ ရိွတတ္ၾက ပါတယ္။ ဥပမာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ဆိုရင္ CIN I, CIN II  အစရိွသျဖင့္ ကင္ဆာအၾကိဳ အဆင့္ေတြ ရိွပါတယ္။ အစာအိမ္ကင္ဆာ ဆိုရင္လည္း H Pylori ပိုးေၾကာင့္ နာတာရွည္ အစာအိမ္ ေရာင္ရမ္းျခင္း ကေန ျဖည္းျဖည္းခ်င္း အစာအိမ္ကင္ဆာ အဆင့္ကို ေျပာင္းသြားၾကတာ ရိွတယ္။ မ်ိဳးရိုးလိုက္တဲ့ အစာအိမ္ကင္ဆာ လူနာမ်ားကေတာ့ အသက္၂၀ ေက်ာ္ အရြယ္မွာကိုပဲ ရုတ္တရက္ ကင္ဆာျဖစ္သြား ၾက ျပန္ပါေရာ။

ဒါ့ေၾကာင့္ ကင္ဆာအမ်ိဳးးအစားခ်င္း တူရင္ေတာင္မွ ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြ မတူညီၾကပါဘူး။ သည္ေတာ့ ကင္ဆာေရာဂါ အမ်ိဳးေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္ကို ကာကြယ္နိုင္မယ့္ နည္းလမ္းမ်ားကို တစုတစည္းတည္း ေဖာ္ျပနိုင္ဖို႔ ဆိုတာ မျဖစ္နိုင္ပါ။ သို့ေပမယ့္ သုေတသနခိုင္မာျပီး အခ်က္အလက္ အျပည့္အစံုနဲ႔ ကင္ဆာကင္းေ၀း ေနနိုင္ေရး အမူအက်င့္ ေတြေတာ့ ရိွေနပါတယ္။ အဲဒီ အမူအက်င့္မ်ား အတိုင္းေနထိုင္ရင္ ၾကိုတင္ ေရွာင္လဲႊလို႔ ရမယ့္ ကင္ဆာေရာဂါေတြ ကေန ကာကြယ္နိုင္မွာ ေသခ်ာပါတယ္။

က်န္းမာေရးနဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ အမူအက်င့္ မ်ားကို လိုက္နာက်င့္ၾကံ ျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားမွ ကင္းေ၀းေစဖို႔ စုစည္းေဖာ္ျပ လိုက္ရပါတယ္။

(၁) ကိုယ္အေလးခိ်န္ကို ထိန္းပါ။

သည္ဘက္ေခတ္ မွာေတာ့ လူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အ၀မလြန္ေအာင္ ေနၾကရမယ္ ဆိုတာ သေဘာေပါက္ လာၾကပါျပီ။ NCDs လို႔ အတိုေကာက္ ေခၚၾကတဲ့ ဆီးခ်ဳိ ၊ ေသြးတိုး၊ နွလံုးနဲ႔ ကင္ဆာေရာဂါမ်ား အတြက္ ကိုယ္အေလးခိ်န္ ထိန္းျခင္းဟာ အလြန္အေရးပါတဲ့ ဘ၀ေနနည္း တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

ကိုယ္အေလးခိ်န္ကို ထိန္းထားနိုင္ဖို႔ အတြက္ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွားမႈကို သတိထားျပီး ျပဳလုပ္ၾကဖို႔ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ မ်ားကိုပိုမိုစားသံုးျပီး အစားအစာကို နည္းနည္းနဲ႔ အခိ်န္ၾကာၾကာ စားေသာက္တဲ့ အက်င့္ကို  ေမြးျမဴၾကရပါမယ္။ ကေလးငယ္မ်ား အတြက္လည္း အ၀မလြန္ေစဖို႔ တီဗီြ၊ ကြန္ပ်ဴတာနဲ့ ဖုန္းၾကည့္ခိ်န္ ေတြကို ကန္႔သတ္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားပါ။ ကေလးငယ္ေတြ မွာလည္း ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေဆာ့ကစားမႈကို အားေပးၾကရပါမယ္။

(၂) ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္ လုပ္ပါ။

ကိုယ္အေလးခိ်န္ မတက္ေအာင္ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ၾကတဲ့ေနရာမွာ စနစ္တက်နဲ႔ ပံုမွန္လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ပံုမွန္လုပ္ၾကဖို႔ ဆိုရာမွာ အားလပ္ခိ်န္ရွာဖို႔ ခက္ခဲတတ္ၾကတယ္။ အနည္းဆံုးေတာ့ တစ္ေန႔တာ အားလပ္ခိ်န္ ေလးမွာ အနည္းဆံုး နာရီ၀က္ၾကာ လႈပ္ရွားမႈ ျပဳဖုိ႔ ပညာရွင္ေတြ အၾကံျပဳထား ၾကပါတယ္။ ညစာစားျပီးတိုင္း ပံုမွန္လမ္းေလွ်ာက္ ျခင္းနဲ႔ ယေန့ေခတ္မွာ Gym လို႔ေခၚတဲ့ အားကစားရံုသြားျပီး ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျခင္း၊ ညေနဘက္ ၀ါသနာပါရာ အားကစား တစ္ခုခု လုပ္ျခင္း၊ ေဂါက္သီးကစားျခင္း တို႔သည္လည္း ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္ လုပ္ျဖစ္ဖို႔ ေကာင္းတဲ့ အမူအက်င့္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြကို ငယ္ငယ္ကတည္းက အိမ္ျပင္ထြက္ျပီး ေျပးလႊား ကစားတတ္တဲ့ အက်င့္ေလးေတြ ရိွလာေအာင္ အားေပးပ်ဳိးေထာင္ ေပးၾကရပါမယ္။

(၃) ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။

ေဆးလိပ္နဲ႔ ေဆးရြက္ၾကီးဟာ က်န္းမာေရး အတြက္ ေကာင္းကြက္တစ္ခုမွ မရိွဘူးဆိုတာ လူတိုင္း သိၾကပါတယ္။ သို့ေပမယ့္ ျဖတ္ဖို႔လည္း အေတာ္ခက္ခဲတယ္။ ေဆးလိပ္ကို ျဖတ္နိုင္ဖို႔ အၾကိမ္ၾကိမ္ ၾကိဳးစားပါ။ တစ္ေန႔မွာ ျဖတ္နိုင္ ရမယ္ဆိုတဲ့ မေလွ်ာ့ေသာဇဲြနဲ႔ ၾကိဳးစားရမယ္။ မိဘေတြ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ သားသမီး ေတြလည္းလိုက္ျပီး ေသာက္တတ္ၾကတာမို႔ မိဘမ်ားကိုယ္တိုင္ ေဆးလိပ္ ေသာက္တတ္ရင္ ျဖတ္ၾကဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ မျဖတ္နိုင္လို႔ ေသာက္ၾကမယ္ ဆိုရင္လည္း အိမ္မွာ မေသာက္ပါနဲ႔ ၊ ကားထဲမွာ မေသာက္ၾကပါနဲ႔။ အျပစ္မရိွတဲ့ ရင္ေသြးငယ္မ်ားနဲ႔ မိသားစု၀င္မ်ား အတြက္ပါ အဆုတ္ကင္ဆာ အပါအ၀င္ အျခားေသာ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားနဲ႔ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းေရာဂါေတြ အျဖစ္မ်ားေစလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄) က်န္းမာေရးနွင့္ညီညြတ္ေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးပါ။

လတ္ဆတ္ေသာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီးသစ္ဥ ေတြကို အဓိက စားသံုးပါ။ အသား ၾကိဳက္တတ္ရင္လည္း ၾကက္သား၊ ငါးနဲ႔ ပဲမ်ိဳးစံုကို အသားဓာတ္အတြက္ စားသံုးသင့္ပါတယ္။ အနီေရာင္ရိွေသာ အသားၾကီး (အမဲသား၊ ဆိတ္သား) စသည္တို႔ကို ပံုမွန္ မစားသင့္ပါ။ အဆီစားသံုး ရာမွာလည္း ျပန္ေၾကာ္ဆီေတြ၊ စားအုန္းဆီ ေတြလို က်န္းမာေရး အတြက္ မသင့္ေလ်ာ္တဲ့ ဆီမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

သၾကား အစားမ်ားလို႔ ကင္ဆာျဖစ္တယ္ ဆိုတာမဟုတ္ပါ။ ကင္ဆာ ျဖစ္ေနရင္လည္း သၾကားမစားရ ဆိုတာ မဟုတ္ပါ။ စားသင့္ စားထိုက္တဲ့ သၾကား (အခ်ိဳဓာတ္) ကိုေတာ့ ပံုမွန္အတိုင္း စားသံုးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပါးစပ္ထဲမွာ မခ်ိဳေပမယ့္ ကစီဓာတ္ ေပါၾကြယ္၀တဲ့ ထမင္းလို အစားအေသာက္ မ်ိဳးဟာလည္း အခ်ိဳဓာတ္ပဲ ျဖစ္တာမို႔ သင့္တင့္မွ်တစြာ ပံုမွန္ စားေသာက္လို႔ ရပါတယ္။

(၅) အရက္ကုိ သင့္တင့္မွ်တစြာေသာက္ပါ။

အရက္နဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ေတာ့ ေဆးလိပ္ကို လံုး၀ မေသာက္သံုးရလို႔ တားျမစ္ၾကတာ မရိွပါဘူး။ သို႔ေပမယ့္ တန္ေဆးလြန္ေဘး ဆိုသလို သင့္တင့္မွ်တစြာ ေသာက္သံုးရမယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက ေျပာပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ အရက္လံုး၀ မေသာက္တတ္သူ တစ္ဦးအေနနဲ႔ အရက္ကို အစ မလုပ္သင့္ဘူးလို့ တားျမစ္ပါရေစ။ အရက္နဲ႔ ဆက္နႊယ္ေနတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါ ေတြရိွေနပါတယ္။ အရက္နဲ႔ ကင္းေ၀းေစဖို႔ မိတ္ေဆြ အေပါင္းအသင္း ေတြနဲ႔  စားေသာက္ၾကတဲ့ အခါ အရက္မပါတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ေတြကိုသာ ေသာက္သံုးပါ။ အရက္ေရာင္းတဲ့ ဆိုင္ေတြမွာ သူငယ္ခ်င္းေတြ မဆံုၾကပါနဲ႔။ သားသမီးေတြကို အရက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ ဆိုးကက်ိဳးေတြကို အျမဲသတိေပးပါ။

သင့္တင့္မွ်တတဲ့ အရက္ပမာဏဟာ က်န္းမာေရးအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တယ္ ဆိုတဲ့ေတြ႕ရိွခ်က္ ေတြရိွေပမယ့္ က်န္းမာေရး ေကာင္းဖို႔အတြက္ အရက္ကို အစလုပ္ျပီး ေသာက္သံုးတာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ဘူးလို့ အၾကံျပဳ ရမွာပါ။

(၆) လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားမွေရွာင္ၾကဥ္ပါ။

ကင္ဆာေရာဂါမ်ားနဲ႔ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ဆက္စပ္မႈ အမ်ားၾကီး ရိွပါတယ္။ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာကို ျဖစ္ေစတဲ့ လိင္အဂၤါၾကြက္နို႔ ေရာဂါပိုးဟာ လိင္ဆက္ဆံေဖာ္ အမ်ိဳးသားဆီက ကူးစက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုးနဲ႔  စီပိုးတို႔ဟာလည္း လိင္ဆက္ဆံရာမွ ကူးစက္ နိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ တစ္လင္တစ္မယား စနစ္ကို က်င့္သံုးျခင္းျဖင့္ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားမွ ျဖစ္ေသာ ကင္ဆာမ်ားကို ကာကြယ္နိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

သားသမီးေတြကို အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပုိး ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ သမီးငယ္ေတြကို လိင္အဂၤါ ၾကြက္နို႔ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးျခင္းကလည္း သက္ဆိုင္ရာ ကင္ဆာေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ေစမွာပါ။ ကမၻာ့ပထမဆံုး အသည္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးဟာ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုး ကာကြယ္ေဆး ျဖစ္တယ္ဆိုတာ သတိျပဳ ၾကရမွာပါ။

(၇) ပံုမွန္ေဆးစစ္မႈျပဳလုပ္ပါ။

ကင္ဆာေရာဂါ တိုင္းကို ၾကိုတင္စစ္ေဆးလို႔ မရနိုင္ေပမယ့္ ၾကိုတင္စစ္ေဆး ထားသင့္တဲ့ ကင္ဆာေရာဂါေတြ ရိွပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး မ်ားအတြက္ ရင္သားကင္ဆာ ေရာဂါမ်ားနဲ႔ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာေရာဂါ၊ အမ်ိဳးသား ၊  အမ်ိဳးသမီး အားလံုးအတြက္ အူမၾကီးကင္ဆာ ေရာဂါမ်ားဟာ ၾကိဳတင္စစ္ေဆး ထားျခင္းျဖင့္ အက်ိဳးေက်းဇူး ရိွေၾကာင္း လက္ခံထားၾကတဲ့ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။

အသက္ ၄၀ ေက်ာ္အမ်ိဳးသမီး မ်ားအတြက္ တစ္နွစ္တစ္ၾကိမ္ ရင္သား ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ သားအိမ္ေခါင္း ခဲြ်ေျမွးအသားစ ယူျခင္းစသျဖင့္ လမ္းညႊန္ခ်က္ မ်ားအတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ ၾကရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ကင္ဆာကင္းေ၀း ေနထိုင္နိုင္ေရး အတြက္ တင္ျပလိုက္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ လႊမ္းမုိးဟန္

ျမ၀တီေန႔စဥ္