ေဒါသစိတ္ႏွင့္ က်န္းမာေရးဆိုးက်ိဳးမ်ား

 

 ေဒါသစိတ္ႏွင့္ က်န္းမာေရးဆိုးက်ိဳးမ်ား

          ပုထုဇဥ္ဆိုသည္မွာ အမ်က္ေဒါသႏွင့္ မကင္းနိုင္သူ ျဖစ္သျဖင့္ အေၾကာင္း မညီညြတ္ပါက “ေဒါသ” ထြက္တတ္သည္မွာ ဓမၼတာျဖစ္ပါသည္။ အခ်ိဳ႕သူမ်ားက ေမြးရာပါပင္ကိုယ္ စိတ္ေန သေဘာထားအရ၊ သည္းခံနိုင္စိတ္ ရွိသျဖင့္ အေတာ္အတန္ ျပႆနာအတြက္ ေဒါသမထြက္တတ္ ၾကေသာ္လည္း၊ တခ်ိဳ႕ကမူ စိတ္မထိန္းနိုင္ဘဲ ထစ္ကနဲရွိ ေဒါသၾကီးၾကသည္။

          သည္းမခံျခင္း၏ ဆိုးက်ိဳးအျပစ္ဒဏ္ (၅) မ်ိဳးမွာ-

·         သည္းမခံတတ္သူကို သူတစ္ပါးတို႔ မခ်စ္ခင္ဘဲ မုန္းေနတတ္ၾကသည္။

·         သည္းမခံတတ္သူအား ရန္သူရန္ဘက္ မ်ားေနတတ္သည္။

·         သည္းမခံတတ္သူအား အျပစ္ျပႆနာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚ လာတတ္သည္။

·         သည္းမခံတတ္သူ တို႔သည္ ကြယ္လြန္ခါနီးမွာ မေကာင္းသည့္ အာရံုနိမိတ္မ်ား ထင္ဟပ္လာ၍ ေတြေတြေ၀ေ၀ ေသၾကရတတ္သည္။

·         သည္းမခံတတ္သူ တို႔သည္ ေသၿပီးေနာက္ ငရဲသို႔ က်ေရာက္ၾက ရေပမည္။

          “အမ်က္ေဒါသကို စြန္႔ပယ္နိုင္လွ်င္ မည္သည့္အခါမွ် ၀မ္းမနည္းရ” ဟု ေလာကနီတြင္ ဆိုထားပါသည္။ အမ်က္ေဒါသကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖင့္ ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာ အျဖာျဖာကို ေရွာင္က်ဥ္နိုင္ ေပသည္။ ေဒါသသည္ အမွား ပါတတ္သည္။ လူသားတိုင္း အမ်က္ေဒါသကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းျဖင့္ အမ်က္ေဒါသကို အနိုင္ယူႏိုင္ ပါသည္။ ထိုအမ်က္ေဒါသကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သူ တို႔အား သူေတာ္ေကာင္း တို႔ ခ်ီးမြမ္းၾက ကုန္သည္။

          ထို႔ေၾကာင့္ ေဒါသထြက္စရာ ၾကံဳလာေသာအခါ-

·         မိမိအသက္ရႈသံကို မိမိကိုယ္တိုင္ ျပန္ၾကားရသည္ ထိအသက္ ခပ္ျပင္းျပင္း ရႈလိုက္ပါ။

·         ထိုသို႔ အသက္ျပင္းျပင္း ရႈေနခ်ိန္မွာ ေဒါသျဖစ္ေစေသာ ကိစၥၾကီးကို လံုး၀ မေတြးပါႏွင့္။

·         ထို႔ေနာက္ မ်က္လံုးမွိတ္ျပီး ရင္ေခါင္းႏွင့္ ၀မ္းဗိုက္ၾကားက ၾကြက္သားစိုင္မ်ား နိမ့္ခ်ီျမင့္ခ်ီ လႈပ္ရွားလာေအာင္ ေလရႈရႈိက္ပါ။

·         ယင္းသို႔ ရႈရိႈက္ေနစဥ္ “စိတ္ေလ်ာ့…စိတ္ေလ်ာ့” ဟု မိမိကိုယ္ကို တိုးတိုးေလး ေရရြတ္ပါ။

(ေဒါသစိတ္ ေျပေလ်ာ့သြားသည္ ထိအမွတ္စဥ္(၁) မွ (၄) အတိုင္း ထပ္ခါထပ္ခါ ျပဳက်င့္ပါ)

ေဒါသစိတ္ ႏွင့္ က်န္းမာေရးဆိုးက်ိဳးမ်ား

          စိတ္ပညာေဗဒ အရ၊ ေဒါသဆိုသည္မွာ စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ စိတ္တိုျခင္းအစ ေဒါသူပုန္ထျခင္း အထိခံစားမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳး ပါ၀င္သည့္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။

          ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ ႏွစ္ဦးပိုင္းတြင္ စိတ္ပညာရွင္မ်ားက ေဒါသစိတ္ကို-

          (က) ယာယီ စိတ္ေနသေဘာထား တစ္ခု (Stage Anger/ S-Anger) လား?

          (ခ) ကိုယ္ရည္ ကိုယ္ေသြးတြင္ အေတာ္အတန္ စြဲၿမဲေနသည့္ အဂၤါရပ္တစ္ခု (Trait Anger/T-Anger) လား? 

          ဟူ၍ ခြဲျခားသိႏိုင္ရန္ စူးစမ္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခါ မိမိစိတ္ျဖင့္ မေတြ႔သည့္ အေျခအေန တစ္ခုတြင္ ေဒါသထြက္လွ်င္ S-Anger ဟု သတ္မွတ္သည္။ သို႔ေသာ္ သာမန္သူမ်ားက ေဒါမထြက္ ေလာက္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ မိမိက အက်င့္ႀကီး ပါေနသကဲ့ သို႔ ထစ္ကနဲရွိ ေဒါသထြက္ေနလွ်င္ ၎ကို T-Anger ဟုသတ္မွတ္သည္။ ထို႔ျပင္ ေဒါသႏွင့္အတူ ရန္လိုမႈ (Hostility) ကလည္း တြဲဖက္ပါလာတတ္ ျပန္ရာ ေဒါသစိတ္၏ ေစ့ေဆာ္မႈေၾကာင့္ ရန္လိုျခင္း၊ အၾကမ္းဖက္ျခင္းႏွင့္ အတူ အာဃာတ ဟူေသာ လက္ရွိပစၥဳပၸန္ အတြက္ေရာ၊ ေနာင္သံသရာ အတြက္ပါ ႀကီးစြာေသာ အျပစ္မ်ားတတ္ ပါသည္။ 

          ေဒါသ ထြက္ျခင္းေၾကာင့္ ေအာက္ပါ က်န္းမာေရးဆိုးက်ိဳး ေတြကို ျဖစ္ေပၚေစနိုင္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါ

ေဒါသေပါက္ကြဲျပီးေနာက္ အခ်ိန္ ႏွစ္နာရီအတြင္း ႏွလံုးထိခိုက္ရန္ အခြင့္အေရး ႏွစ္ဆ ရွိသြားႏိုင္သည္။ ေဒါသကိုဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ တည္းထားျခင္း၊ ေဒါသကို သြယ္၀ိုက္ ေဖာ္ျပျခင္းစသည့္ နည္းလမ္းမ်ား ကလည္း ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ရန္ အခြင့္အေရး ပိုမ်ားသည္္။ ထို႕ျပင္ ေဒါသ ျဖစ္လြယ္သူေတြမွာ ႏွလံုး ေသြးလႊတ္ေၾကာမ်ား ကေမာက္ကမ ျဖစ္ေစျပီး၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာ ေရာဂါ ပိုမိုရနိုင္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ ေလငန္းေရာဂါ

အလြန္အမင္း ေဒါသၾကီးေလ့ ရွိသူတြင္ ေဒါသေပါက္ကြဲ ျပီးေနာက္ ရုတ္တရက္ ဆိုသလို သို႔မဟုတ္ တစ္နာရီအတြင္း ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာ ေပါက္ျပီး ေလျဖတ္ရန္ အခြင့္အေရး သံုးဆအထိ ရွိတတ္သည္။ မူလတည္းက ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာေဖာင္း ေရာဂါ(aneurysm) အခံရွိထားသူမ်ားမွာ ေဒါသစိတ္ ျဖစ္ေသာအခါ ေသြးေၾကာေပါက္ျပီး ေလျဖတ္နိုင္ရန္ ေျခာက္ဆအထိ အခြင့္အေရး ပိုသည္။ ထို႔ျပင္ ေဒါသစိတ္ အဟုန္ေၾကာင့္ သတိလစ္ ေလျဖတ္၍ ေသေစနိုင္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ ကိုယ္ခံအားနည္းေရာဂါ

စိတ္တို ေဒါသၾကီးသူမ်ားက စိတ္ရွည္သူေတြ ထက္ပို၍ မၾကာခဏ ဖ်ားနာေလ့ ရွိၾကသည္။ ထိုသို႕ျဖစ္ရျခင္းမွာ ေဒါသၾကီးသူ၏ ခႏၶာကိုယ္ စံနစ္သည္ ကူးစက္ေရာဂါကို ကာကြယ္ေပး နိုင္ေသာဓာတ္ (antibody immunoglobulin A) က်ဆင္းသြား ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ ေသာက

ေဒါသ ႏွင့္ ေသာကတို႔သည္ ဒြန္တြဲေနသည္။ ေဒါသစိတ္ကို တဒဂၤမွ် မထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ ေသာေၾကာင့္ ေနာင္တတစ္ဖန္ ပူေလာင္ ေစတတ္သည့္ ေသာကႀကီးစြာ ျဖစ္ေပၚခံစား ရေစနိုင္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ ရုပ္က်

လူတို႔၏ ႏုနယ္ပ်ိဳျမစ္လွပ ျခင္းသည္ စိိတ္ႏွင့္မ်ားစြာ သက္ဆိုင္သည္။ မည္မွ်ပင္ အသက္အရြယ္ၾကီး ေစကာမူ စိတ္ပ်ိဳလွ်င္ ကိုယ္ႏုသည္။ စိတ္အိုလွ်င္ ကိုယ္အိုသည္။ စိတ္ၾကမ္းလွ်င္ ကိုယ္ၾကမ္းသည္။ စိတ္ေထာင္း ကိုယ္ေၾက ျဖစ္တတ္သည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ စိတ္က်ေရာဂါ

သုေတသီမ်ား၏ ေလ့လာခ်က္အရ၊ ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္စိတ္ ရွိသူေတြမွာ စိတ္က်ေရာဂါ စြဲကပ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရေလ့ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ အဆုတ္နာေရာဂါ

ေသြးဆူ၊ ေဒါသထြက္လြယ္သူ ေတြမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ေသာ္လည္း အဆုတ္ကို ထိခိုက္ေစနိုင္သည္။ ေသြးဆူသူေတြမွာ ေကာ္တီေဇာဟိုမုန္း (ေခၚ) စိတ္ဖိစီးမႈဟိုမုန္း (stress hormone) တစ္မ်ိဳး အထြက္မ်ားျပီး အသက္ရႈ လမ္းေၾကာင္းကို ကေမာက္ကမ ျဖစ္ေစသည္္။

·         ေဒါသ ႏွင့္ အသက္ေဘးအႏၱရာယ္

ေဒါသၾကီးျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ထဲတြင္ မေကာင္းေသာ ဟိုမုန္းေတြ ထြက္ရွိလာျပီး၊ ေသြးအေရာင္ပါ ညစ္ေထးေနာက္က်ိ လာကာ ရုပ္ရည္မွာလည္း ခက္ထန္ ၾကမ္းတမ္းလာသည္။ ေဒါသေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္စဥ္မ်ား၏ အဆံုးသတ္သည္ အသက္တိုျခင္းသာ ျဖစ္သည္။

          ထို႔ျပင္ ေဒါသထြက္ျခင္းက အထက္ေဖာ္ျပပါ က်န္းမာေရး ဆိုးက်ိဳးမ်ားအျပင္ -

·         အာရံုခံနာ့ဗ္ေၾကာ မ်ားကို ထိခိုက္ေစနိုင္ျခင္း။

·         စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေစျခင္း။

·         ေသြးတိုး၊ ေသြးတက္ေစျခင္း။

·         ရံဖန္ရံခါ ေျခလြန္လက္လြန္ ျဖစ္တတ္ျပီး တရားဥပေဒႏွင့္ ျငိစြန္းျခင္း။

·         ခ်စ္သူခင္သူ ေလ်ာ့ပါးကာ အထီးက်န္ဆန္လာျခင္း။

·         အခန္႔မသင့္ပါက ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာ ျပတ္ေသေစနိုင္ျခင္း စသည္တို႕ ျဖစ္ေပၚခံစားရ နိုင္ပါသည္။

          လူအမ်ား စိတ္တို ေဒါသထြက္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဒါက္တာ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (ပါခ်ဳပ္ဆရာေတာ္ၾကီး) ကလည္း ယခုကဲ့သို႔ မိန႔္ၾကားေတာ္မူ ပါသည္။

                             “ ေဒါသထြက္ေနတယ္ဆိုရင္ ”

                             စိတ္ရဲ ့ထြက္ေပါက္ဟာေမတၱာပဲ။

                             လူတစ္ေယာက္အေပၚမွာေမတၱာထားလိုက္ရင္

                             စိတ္ရဲ ႔ထြက္ေပါက္ ရသြားတယ္။

                             ေနာက္ဆံုးေမတၱာနဲ႔ ေဒါသမေပ်ာက္ဘူးဆိုရင္ ကရုဏာထား။

                             ကရုဏာနဲ ့မေပ်ာက္ဘူးဆိုလို ့ရွိရင္

                             ကံတရားကိုဆင္ျခင္စဥ္းစား။

                             ေၾသာ္…သူ ့ကံနဲ ့သူ၊ ငါ့ကံနဲ ့ငါ

                             ငါစိတ္ဆိုးေနလို႕ဘာျဖစ္မွာတုန္း။

                             ေနာက္ဆံုးဘယ္လိုလုပ္လို ့မွ မရဘူးဆိုရင္ ေမ့ထားလိုက္။

                             ေမ ့ေနတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ ဘာမွမျဖစ္ေတာ့ဘူး။

                             ဒါဟာေသခ်ာတယ္။ သတိရမွျဖစ္တာကိုး။

          အကယ္၍ ေဒါသ ထြက္လြန္းအားၾကီး ေသာေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာျပတ္ ေသသြားျပီ ဆိုၾကပါစို႔။ ယင္းေဒါသ (အ)ကုသိုလ္စိတ္ ေၾကာင့္ ခ်က္ခ်င္း အပါယ္ငရဲသို႔ က်တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေလာကီ၊ ေလာကုတၱရာ ႏွစ္ျဖာအတြက္ အက်ိဳးနည္းလွသည့္ ထိုေဒါသစိတ္ကို သီးခံစိတ္အသြင္သို႔ ေျပာင္းယူ နိုင္ေအာင္ အခါအားေလ်ာ္စြာ တရားဓမၼမ်ား နာၾကားေပးသင့္ ပါသည္။

          ထို႔ျပင္ ေန႔စဥ္ အနည္းဆံုးမိနစ္ ၃၀ ခန္႔ တရားထိုင္၊ တရားရႈမွတ္ျခင္းက စိတ္ျငိမ္းေအးေစေသာ စိတ္ေလ့က်င့္ခန္း တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ တရားထိုင္ျခင္းျဖင့္ စိတ္ၿငိမ္းေအး ခ်မ္းသာမႈကို မလြဲမေသြ ရရွိေစပါသည္။ စိတ္ကို ေအးခ်မ္းေအာင္ ထားႏိုင္လွ်င္ က်န္းမာေရး အတြက္ သိသိသာသာ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ လာပါသည္။ က်န္းမာေရးအျပင္ လူမႈဘ၀ အက်ိဳးေက်းဇူး မ်ားစြာကိုလည္းရရွိ ႏိုင္ပါမည္။ စိတ္ေအးခ်မ္းသာ ျခင္းက ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာေသာ အေျခအေနမ်ားကို ဖန္တီးႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ စိတ္ၿငိမ္းေအးခ်မ္းသာ ေနသူက အျခားေသာ ေဒါသထြက္ေနသူမ်ား သို႔မဟုတ္ စိတ္ဆိုးေနသူမ်ားကို ေဖ်ာင္းဖ်ေပး ႏိုင္ပါသည္။ ထိုအခါ မိမိႏွင့္အတူ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးႏိုင္ ပါလိမ့္မည္။

          အခ်ိဳ႕က “လူပုစိတ္တို” ဟုဆိုၾကသည္။ လူပုမွေတာ့ စိတ္ကတိုၿပီေပါ့ ဟုလည္း ခပ္လြယ္လြယ္ လက္ခံ လိုက္ၾကသည္။ အမွန္ေတာ့ လူပုတိုင္းလည္း စိတ္မတိုတတ္ၾကပါ။ အခ်ိဳ႕ကလည္း “ေဒါသစိတ္ရွိမွ လူမွန္” ဟု လက္ခံထားၾက ေလသည္။ ယင္းသည္လည္း မဟုတ္ေသးပါ။ မိ႐ိုးဖလာ ဗုဒၶဘာသာ အယူအဆအရ “သာမန္ပုထုဇဥ္ လူသားတိုင္း ေဒါသစိတ္၊ ေမာဟစိတ္၊ ေလာဘစိတ္ ရွိစၿမဲပင္” ဟုဆိုျပန္သည္။ မည္သို႔ပင္ ဆိုေစကာမူ အရာရာတြင္ သီးခံစိတ္ ကေလးထားကာ၊ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ရင္း (၃၈) ျဖာမဂၤလာ တရားေတာ္ႏွင့္ အညီက်င့္ၾကံ သြားနိုင္မည္ ဆိုပါလွ်င္ ေဒါသစိတ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေတာ့မည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။

ေစတနာမ်ားစြာ

ေဆာင္းပါးရွင္…ေပါက္ေပါက္…ေရးသားသည္

ဓာတ္ပံု = အင္တာနက္