ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔

ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔

ႏွစ္စဥ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔သည္ ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ ( Global Handwashing Day ) ျဖစ္သည္။ လက္သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ကေလး ဘ၀ကတည္းက စိမ္းလွသည္ မဟုတ္ေပ။ ငယ္စဥ္ ကေလးဘ၀ ကတည္းက အိမ္တြင္ေရာ ေက်ာင္းတြင္ပါ လူႀကီးမိဘမ်ား၊ ဆရာသမားမ်ားက လက္ေဆးၾကရန္ ေျပာသည္ကို ႀကံဳဖူး၊ ၾကားဖူးၾကပါမည္။ 

လူႀကီးမ်ားက အစာမစားမီ လက္ေဆးရန္၊ အိမ္သာအသံုးျပဳၿပီး လက္ေဆးရန္ စသည္ျဖင့္ ခိုင္းသည္ကို ငယ္စဥ္က လူတိုင္း ႀကံဳဖူးပါမည္။ ကေလးဘ၀တြင္မူ လက္ေဆးျခင္းသည္ အပိုအလုပ္တစ္ခု အျဖစ္၊ ကစားခ်ိန္၊ စားခ်ိန္ကို အေႏွာင့္အယွက္ ေပးေသာ အလုပ္အျဖစ္ ကေလးတိုင္း ေတြးဖူးပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိဘက လက္ေဆးၿပီး မွ မုန္႔စားရမည္ ဆိုသျဖင့္ ေရပံုးထဲလက္ႏႈိက္ၿပီး လက္ကိုေရဆြတ္႐ံု ဆြတ္ကာ ကေလးတိုင္း မုန္႔ညာစားဖူးၾကသည္။

လက္သန္႔ရွင္းေရးတြင္ လက္ကို နည္းစနစ္မွန္မွန္ ႏွင့္ စနစ္တက်ေဆးၾကရန္ အေရးႀကီးသည္။ လက္ကို ေရဆြတ္႐ံုဆြတ္ျခင္းသည္ နည္းစနစ္တက် လက္ေဆးနည္း ျဖစ္လိမ့္မည္မဟုတ္ေပ။ လက္ကုိ ေရႏွင့္ ဆပ္ျပာအသံုးျပဳၿပီး စနစ္တက် လက္ေဆးျခင္းကို လူအမ်ားသိရွိေစရန္ ႏွစ္စဥ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္တြင္ Global Handwashing Day Campaign ျပဳလုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။

ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ရာဇ၀င္

ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ ျဖစ္ေပၚလာပံုမွာ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ ဆီြဒင္ႏိုင္ငံ စေတာ့ဟုန္းၿမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ Annual World Water Week  (ကမၻာ့ေရရက္သတၱပတ္)မွ အစျပဳခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ၎ ရက္သတၱပတ္တြင္ ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ကို ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔တိုင္းတြင္ ႏွစ္စဥ္ က်င္းပရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ FHI 360 (အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အေျခစိုက္ NGO တစ္ခု)၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ကူးစက္ေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေရးဌာနႏွင့္ United States Agency for International Development တုိ႔က ဦးေဆာင္ၿပီး က်င္းပခဲ့ၾကသည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္က စတင္က်င္းပခဲ့ခ်ိန္တြင္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေပါင္း ၇၀ ေက်ာ္မွ ေက်ာင္းမ်ား၌ က်င္းပၿပီး ကေလးမ်ားကို ေရႏွင့္ဆပ္ျပာ အသံုးျပဳၿပီး စနစ္တက် လက္ေဆးတတ္ေစရန္ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူ ေပါင္း သန္း ၁၀၀ ေက်ာ္ကို သင္ျပေပးခဲ့သည္။ ၂၀၁၄ခုႏွစ္တြင္လည္း အီဘိုလာေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈကို တိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ပါ ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ကို အသံုးခ်ၿပီး ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံ တြင္ က်င္းပခဲ့သည္။

ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ က်င္းပရျခင္းမွာ ကေလးငယ္မ်ား ေသဆံုးမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ႏွင့္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာႏွင့္ ၀မ္းေရာဂါျဖစ္ပြားမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ အ႐ိုးရွင္းဆံုး နည္းလမ္းမွာ ေရႏွင့္ဆပ္ျပာကို အသံုးျပဳၿပီး လက္ကိုစနစ္တက် ေဆးေၾကာရန္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔႐ိုးရွင္းေသာ နည္းလမ္းသည္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းကို ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ၿပီး ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာ ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းကို ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္သည္။

အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ကူးစက္ေရာဂါကို အဘယ္ေၾကာင့္ လက္ေဆးျခင္းျဖင့္ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ ပါသနည္း။ အေျဖမွာ ရွင္းလင္းပါသည္။ ေရာဂါရွိသူက သူ၏မ်က္ႏွာကုိ လက္ျဖင့္ ပြတ္ျခင္း၊ ႏွာေခ်ေခ်ာင္းဆုိး ျခင္းမ်ားကို လက္ျဖင့္ကာျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးမ်ားသည္ လက္တြင္ ကပ္ေနသည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ေရာဂါပိုး ရွိေနသူလက္ျဖင့္ ကိုင္တြယ္ခဲ့ ေသာ ပစၥည္းမ်ား (ဥပမာ- တံခါးလက္ကိုင္၊ ေရခြက္၊ ေရပုိက္ေခါင္းစသည့္) ကို ေနာက္လူမ်ားက ကိုင္တြယ္ အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ လက္မွတစ္ဆင့္ မ်က္ႏွာ၊ ႏွာေခါင္း တို႔မွသည္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းသို႔ ေရာဂါပိုးမ်ား ေရာက္ရွိကူးစက္ ေစပည္။

စနစ္မွန္မွန္ လက္ေဆးရန္

ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ လက္တြင္ ေရာဂါပိုး အမ်ားဆံုး ေပါက္ဖြားသည့္ ေနရာမ်ားမွာ လက္မေအာက္ ၿဂိဳဟ္ခံု၊ လက္ေခ်ာင္းမ်ား၏ အရင္းၾကား ေနရာမ်ား၊ လက္ထိပ္ႏွင့္ လက္သည္းမ်ား ေအာက္တို႔ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လက္ေဆးရာတြင္ အဆိုပါေနရာ မ်ားကို ပါ၀င္ေအာင္ ေသခ်ာစြာ ေဆးေၾကာရန္ လိုအပ္သည္။ စနစ္က်ေသာ လက္ေဆးနည္းတြင္ ေရ၊ ဆပ္ျပာ တို႔ကို အသံုးျပဳၿပီး ေအာက္ပါ အဆင့္မ်ားအတိုင္း အနည္းဆံုး ႏွစ္မိနစ္ၾကာေအာင္ ေဆးေၾကာရပါမည္။

• လက္ကိုေရဆြတ္ပါ။ သင့္တင့္ေသာ ဆပ္ျပာပမာဏယူပါ။ အျမႇဳပ္ထြက္ေအာင္ ပြတ္ပါ။
• လက္ဖ၀ါးႏွစ္ဖက္ကို အရင္ပြတ္ပါ။ (လကၡဏာ အေရးအေၾကာင္း မ်ားကို ေသခ်ာစြာ တိုက္ခၽြတ္ပါ)။ လက္ဖမိုးကို ေသခ်ာစြာပြတ္ပါ။
• လက္ၾကားမ်ား၊ လက္သည္းထိပ္မ်ားႏွင့္ လက္မတစ္ေခ်ာင္းလံုးကို ေသခ်ာစြာပြတ္ ေဆးၿပီးပါက လက္ေကာက္၀တ္ကိုပါ ဆပ္ျပာႏွင့္ ပြတ္ေဆးပါ။
• ထို႔ေနာက္ ဆပ္ျပာအျမႇဳပ္မ်ား စင္ေအာင္ေရ ေဆးခ်ၿပီးေနာက္ သန္႔စင္ေျခာက္ေသြ႕ေသာ အ၀တ္စ သုိ႔မဟုတ္ တစ္ခါသံုးစကၠဴျဖင့္ ေရစင္ေအာင္သုတ္ပါ။

ထိုသို႔လက္ေဆးနည္း အဆင့္ဆင့္ကို မွတ္သားရ လြယ္ကူေစရန္ " ဖ၀ါးဖမိုး၊ လက္ေခါက္ခ်ဳိး၊ လက္ၾကား လက္မ မက်န္ေစရ၊ ကုတ္၍ျခစ္ပါ လကၡဏာ၊ လက္ေကာက္၀တ္တြင္ အဆံုးသတ္ပါ " ဟူ၍ မွတ္သားထား ႏိုင္ပါသည္။ အထက္ပါ အဆင့္မ်ားအတိုင္း အစာမစားမီ၊ အိမ္သာမွအထြက္၊ အစားအစာ မ်ားကို မခ်က္ျပဳတ္မီ၊ ခ်က္ျပဳတ္ၿပီး အစားအစာ မ်ားကို မကိုင္တြယ္မီႏွင့္ မိမိလက္ မသန္႔ရွင္းဟု ထင္သည့္ အခါတိုင္းတြင္ စနစ္တက် ေဆးေၾကာရန္ လိုအပ္သည္။ ထို႔ျပင္ လူနာအနီးသို႔ မသြားမီ၊ ေမြးကင္းစ ႏွင့္ လသား ကေလးငယ္မ်ားကို မကုိင္တြယ္မီ၊ ေဆး႐ံု ေဆးခန္းမ်ားသို႔ မသြားမီႏွင့္ ျပန္ေရာက္လွ်င္ ေရာက္ခ်င္း လက္ကို စနစ္တက် ေဆးေၾကာရန္ လိုအပ္သည္။ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းမ်ား အေနျဖင့္လည္း လူနာတစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦးၾကားတြင္လည္း လက္ေဆးရန္ အေရးႀကီးသည္။ အျပင္မွ ျပန္ေရာက္ေရာက္ ခ်င္းတြင္လည္း လက္ေဆးရန္ လိုအပ္ပါသည္။

အိမ္မ်ားတြင္ သတိျပဳရန္မွာ လက္သုတ္အ၀တ္ ပိုင္းမ်ားကို မၾကာမၾကာ ေလွ်ာ္ဖြပ္ရန္ႏွင့္ ေျခာက္ေသြ႕စြာထားရန္ ျဖစ္သည္။ သို႔မဟုတ္ပါက ၎ အ၀တ္တြင္ ပိုးမႊားမ်ား ေပါက္ဖြားေနၿပီး စနစ္တက် လက္ေဆးျခင္းမွာ ၎ လက္သုတ္အ၀တ္ကို သုတ္မိသည္ႏွင့္ အက်ဳိးမဲ့ ျဖစ္သြားတတ္ပါသည္။

အကယ္၍ ေရႏွင့္ဆပ္ျပာ အလံုအေလာက္ မရွိပါက အရက္ျပန္ကို အေျခတည္ကာ ျပဳလုပ္ထားေသာ လက္ေဆးဂ်ယ္မ်ား အသံုးျပဳၿပီး အထက္ပါ နည္းစနစ္ အတိုင္း လက္ကိုပြတ္၍ ၎င္းဂ်ယ္မ်ား အေငြ႕ျပန္ေျခာက္ေသြ႕ သည္ထိ လက္ကိုပြတ္တိုက္ ေဆးေၾကာရမည္။ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး အတြက္လည္း အိပ္ေဆာင္ဂ်ယ္ဘူး ေလးမ်ားကို ေစ်းကြက္တြင္ ၀ယ္ယူႏိုင္သည္။ လက္ေဆးဂ်ယ္ မ်ားမွာမူ ေနရာတိုင္းတြင္ အလြယ္တကူ မရရွိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေရႏွင့္ဆပ္ျပာ ကိုသာ အသံုးျပဳသည့္ အက်င့္ကို ရရွိေစရန္ ကမၻာ့ လက္ေဆးေန႔ Campaign ႀကီးမွတစ္ဆင့္ တိုက္တြန္း ရျခင္းျဖစ္သည္။

ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ သိမွတ္ဖြယ္ရာမ်ား

အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သလိုပင္ ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွစတင္ကာ ႏွစ္စဥ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္တြင္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၌ အဓိကထားၿပီး ကမၻာႏွင့္တစ္၀န္း က်င္းပသည္။ ထိုသို႔ က်င္းပျခင္းကို ႏွစ္စဥ္ လူသန္းေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္က်င္းပ ၾကသည္။ က်င္းပရျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။

• လူမ်ဳိးေပါင္းစံုတို႔၏ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားတြင္ လက္ေဆးျခင္းကို အမူအက်င့္တစ္ရပ္ အေနျဖင့္ ေလ့က်င့္ေမြးျမဴႏိုင္ ေစရန္၊
• ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ လက္ေဆးျခင္း၏ အေရးပါပံုကို သိသာထင္ရွားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္၊
• လက္ကိုဆပ္ျပာႏွင့္ ေဆးေၾကာျခင္း၏ အေရးႀကီးပံုမ်ားကို လူအမ်ား ပိုမိုသတိျပဳမိေစရန္ တို႔ျဖစ္သည္။

ကမၻာ့ လက္ေဆးေန႔ကို ေအာက္ပါအတိုင္း က်င္းပခဲ့သည္မ်ားလည္း ရွိသည္။

• ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္တြင္ မတူညီေသာ ေနရာေပါင္း ၅၁ ေနရာမွ ကေလးေပါင္း ၁၂၇၆၄၂၅ ဦးတို႔ျဖင့္ လက္ေဆးသူ အမ်ားဆံုးပါ၀င္ေသာ အစီအစဥ္အေနျဖင့္ ဂင္းနစ္ မွတ္တမ္း၀င္ခဲ့ သည္။
• တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အခ်ဳိ႕အသင္းအဖြဲ႕မ်ား အေနျဖင့္ အျခားရက္မ်ားတြင္ က်င္းပသည္လည္း ရွိသည္။ ဥပမာ- ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာ ၁ ရက္တြင္ အီသီယိုးပီးယားႏိုင္ငံ ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ လူေပါင္း ၃၀၀ က ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ ကို က်င္းပခဲ့ၾကသည္။
• ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္တြင္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံရွိ စာသင္ေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္း၌ အတန္းမစတင္မီတြင္ လက္ေဆးနည္း မွန္မွန္ကန္ကန္ ျဖင့္ ေဆးေၾကာ ေစျခင္းျဖင့္လည္း ကမၻာ့လက္ေဆးေန႔ ကို က်င္းပခဲ့သည္။

လက္ေဆးျခင္းသည္ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရးတြင္ အဓိကအက်ဆံုး အေျခခံပင္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါဘယ ကင္းစင္ေရးအတြက္ နည္းစနစ္က်နေသာ လက္ေဆးနည္းကို မိမိတို႔၏ ပတ္၀န္းက်င္ကို မွ်ေ၀ေပးရန္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အားလံုး၏ တာ၀န္လည္း ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ က်န္းမာေရးအတြက္ အေျခခံ က်နလွေသာ လက္ေဆးျခင္း အေလ့အက်င့္ ေကာင္းမ်ားကို ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ အနာဂတ္ မ်ဳိးဆက္ ကေလးငယ္ေလးမ်ားကို ေလ့က်င့္ပ်ဳိးေထာင္ျခင္း အားျဖင့္ က်န္းမာေသာ၊ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ကင္းစင္ေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကို တည္ေဆာက္ ႏိုင္ပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာ့ လက္ေဆးေန႔အတြက္ ယခုႏွစ္ေဆာင္ပုဒ္ကို Clean hands – a recipe for health (သန္႔ရွင္းေသာလက္ - က်န္းမာေရးအတြက္ ေဆးတစ္ခြက္) ဟု ခ်မွတ္ထားပါသည္။

လက္ေဆးျခင္းျဖင့္ က်န္းမာေသာ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို တည္ေဆာက္ၾကပါစို႔။

ေဒါက္တာလင္း