လူသည္ တိရစၧာန္ထက္ ျမင့္ျမတ္ရမည္။ လူသည္ သက္ရွိ သတၱ၀ါ တုိ႔အနက္ အဆင့္ အလြန္ ကြာျခား ေလာက္ေအာင္ ျမင့္မား လွသည္။ လူသည္ မိမိထက္ ကုိယ္ခႏၶာ အဆမတန္ ႀကီးမားလွေသာ ဆင္ကုိပင္ ခုိင္းေစႏုိင္သည္။ လူသည္ ကမၻာမွာ အႀကီးမားဆံုး ေသာ ေ၀လငါး ကုိလည္း ဖမ္းဆီး ႏုိင္သည္။ မိမိ၏ အျမင့္မွ ပ်ံသန္း ႏုိင္ေသာ ငွက္သတၱ၀ါ ကုိလည္း ႀကိဳက္သလုိ စီရင္ႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူ၏ အသိဥာဏ္ ပညာကုိ မည္သည့္ သတၱာ၀ါ မွ မယွဥ္ႏုိင္ေပ။ အသိဥာဏ္ ရွိေသာ လူကသာ သက္ရွိ သတၱ၀ါ အားလံုးအေပၚ လႊမ္းမုိး ႏုိင္သည္။
တိရစၧာန္ တုိ႔သည္ စာေရး ၊ ေနေရး ၊ ေမထုန္ မီွ၀ဲေရး ၊ အသက္ရွင္ေရး တုိ႔ကုိသာ စြမ္းေဆာင္ ႏုိင္သည္။ လူသည္ စာေရး ၊ ေနေရး ၊ ခ်က္ေရး ၊ ဖတ္ေရး ၊ အသက္ရွည္ေရး ျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ သြားလဆင္ လူျဖစ္က်ိဳး မနပ္ႏုိင္ ေတာ့ေပ။ တိရစၧာန္ ႏွင့္ တန္းတူ ျဖစ္သြား ေပမည္။ လူသည္ တိရစၧာန္ တုိ႔ထက္ အသိဥာဏ္ ပညာ ႀကီးမား ေသာေၾကာင့္ အသိဥာဏ္ ပညာကုိ အသံုးခ် တတ္မွသာ တိရစၧာန္ တုိ႔ထက္ သာလြန္ ထူးေတာ္ေသာ လူသား စစ္စစ္ ျဖစ္ေပသည္။ လူသားတုိင္း သည္ ေမြးလာၿပီး အသိဥာဏ္ အသံုးခ် တတ္ၿပီ ဆုိကတည္းက ပညာ သင္ၾကားရသည္။ ပညာ တတ္သူက ပညာ မတတ္သူ၏ အထက္မွာ ေနရသည္။ ပညာပုိ တတ္သူက ပညာ အတတ္နည္း သူထက္ ပုိ၍ သက္ေတာင့္ သက္သာ စီးပြား ရွာႏုိင္သည္။ အတိတ္ကံ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းေကာင္း ပညာဥာဏ္ မရွိလွ်င္ လူဆင္းရဲ ၊ စိတ္ဆင္းရဲ ၊ ဥစၥာဆင္းရဲ ရၿပီး ဆင္းရဲ မ်ိဳးစံု ႏွင့္သာ နပမ္းလံုး ေနရသည္။ အတိတ္ကံ ေကာင္းပါက ပညာဥာဏ္ ရွိလွ်င္ ရွိသေလာက္ လူခ်မ္းသာ ၊ ဥစၥာခ်မ္းသာ ၏။ သုိ႔ေသာ္ ေလာကီ ပညာတတ္႐ံု ျဖင့္ စိတ္ခ်မ္းသာ မည္ဟူ၍ မလံုေလာက္ေပ။
ပညာ မတတ္သူေရာ ၊ ပညာတတ္ သူပါ စား၀တ္ ေနေရး ၊ ခ်မ္းသာေရး အတြက္ လံုးပမ္း ေနရသည္။ ထုိ အေရး အတြက္ စီးပြားရွာ ၊ ပညာရွာ ၊ ေျပလည္ ေန႐ံု ျဖင့္ေတာ့ လူျဖစ္က်ိဳး မနပ္ႏုိင္ေပ။ လူသည္ တိရစၧာန္ထက္ ခ်မ္းသာလုိ ပါလွ်င္ ေလာကီ ပညာ ၊ စီးပြား ပညာ တုိ႔အျပင္ ေလာကုတၱရာ ပညာခ်မ္းသာ ၾကြယ္၀ တတ္ေျမာက္ မွသာ တိရစၧာန္ထက္ အဆင့္ျမင့္ ေပသည္။ တိရစၧာန္ လိုက္၍ မမွီႏုိင္ေသာ ခ်မ္းသာမႈ ကို ယူႏုိင္မွသာ တိရစၧာန္ ထက္ပုိ၍ ျမင့္ျမတ္ ေပမည္။ စီးပြား ဥစၥာ ခ်မ္းသာၿပီး ထုိင္ ပိုင္ဆုိင္မႈ ေတြကုိ စိတ္မခ်ဘဲ ေသသြားလွ်င္ ေလာဘစိတ္ ျဖင့္ ေသမည္။ စီးပြားပ်က္ၿပီး မေက်နပ္ ပါက ေဒါသစိတ္ျဖင့္ ေသမည္။ ေလာကုတၱရာ အသိဥာဏ္ မျပည့္စံုလွ်င္ ေမာဟစိတ္ ျဖင့္ ေသမည္။ ေလာဘ ၊ ေဒါသ ၊ ေမာဟ တုိ႔ျဖင့္ ေသပါက အပါယ္ ၄ ဘံုသုိ႔ က်ကာ ( ၿပိတၱာ ၊ ငရဲ ၊ တိရစၧာန္ ) ျဖစ္သြား ေပမည္။
ထုိကဲ့သုိ႔ေသာ လူဘ၀ ျဖစ္လာ ရျခင္းသည္ လြန္စြာမွ နေျမာစရာ ေကာင္းလွ ေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူရယ္လုိ႔ ျဖစ္လာလွ်င္ ေလာကီ ပညာ ၊ စီးပြား ပညာ ၊ စည္းစိမ္ ဥစၥာ ဘာေတြ ခ်မ္းသာ ခ်မ္းသာ လူျဖစ္က်ိဳး မနပ္ေသးေပ။ တိရစၧာန္ ႏွင့္ အဆင့္ကြာ လုိလွ်င္ ေလာကုတၱရာ ပညာဥာဏ္ တတ္ေျမာက္ မွသာ အဆင့္ျမင့္ သည့္လူ ျဖစ္လာ ေပမည္။ လူျဖစ္ လာပါလ်က္ အပါယ္ ၄ ဘံုမွ လြတ္ေျမာက္ ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ေလာကုတၱရာ ပညာ မတတ္လွ်င္ လူျဖစ္က်ိဳး မနပ္ေတာ့ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူျဖစ္က်ိဳး နပ္ေအာင္ အပါယ္ ၄ ဘံုမွ လြတ္ေျမာက္ ေအာင္ ႀကိဳးစားဖုိ႔ လုိအပ္ေပသည္။
လူျဖစ္ ရျခင္း၏ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ သည္ ၀မ္းစာရွာ ဖုိ႔မဟုတ္ ၊ အိပ္ဖုိ႔ မဟုတ္ ၊ စားဖုိ႔ မဟုတ္ ၊ ကာမဂုဏ္ ခံစားဖုိ႔ မဟုတ္ ၊ ကုသုိလ္ျပဳဖုိ႔ အတြက္သာ ျဖစ္သည္။ တိရစၧာန္ တြင္ ၀မ္းစာရွာျခင္း ၊ အိပ္ျခင္း ၊ စားျခင္း ၊ ကာမဂုဏ္ ခံစားျခင္း ဟူေသာ အခ်က္ ၄ ခ်က္ ရွိသကဲ့သုိ႔ လူတြင္လည္း ထုိ႔အတူ ၄ ခ်က္ပင္ ရွိသည္။ ဤ ၄ ခ်က္သာ ရွိေနပါက လူသည္ တိရစၧာန္ ႏွင့္ ဘာမွ်မထူး ၊ အတူတူ သာျဖစ္သည္ဟု ေမတၱာရွင္ ( ေရႊျပည္သာ ) ဆရာေတာ္ က ေဟာၾကား ခဲ့သည္။ ဆက္လက္၍ ဆရာေတာ္ က လူသားသည္ ကုသုိလ္ ( ပရဟိတ အလုပ္ ) ကို လုပ္တတ္သည္။ တိရစၧာန္ က မလုပ္တတ္ ၊ ဤကုသုိလ္ ( ပရဟိတ ) အလုပ္ေၾကာင့္ သာလဆင္ လူသားသည္ တိရစၧာန္ ထက္ သာလန္ ျမင့္ျမတ္ သြားျခင္း ျဖစ္သည္။ (၃၁)ဘံုတြင္ လူ႔ဘံု သည္သာလွ်င္ ကုသုိလ္ လုပ္၍ ရေပသည္။ အျခားဘံု မ်ားက လူ႔ဘံု ကဲ့သုိ႔ တင္းျပည့္ က်ပ္ျပည့္ မရႏုိင္ေပ။ လူ႔ဘံု ေအာက္တြင္ ရွိေသာ အပါယ္ ၄ ဘံု တြင္ ဆင္းရဲ ဒုကၡသည္ မ်ားလြန္း ေသာေၾကာင့္ မည္သည့္ ကုသုိလ္မွ ျပဳလုပ္၍ မရေပ။ လူ႔ဘံု အထက္တြင္ ရွိေသာ နတ္ဘံု ၊ ျဗဟၼာဘံု တုိ႔တြင္ကား ခ်မ္းသာ သူေတြ မ်ားလြန္း အားႀကီး ေသာေၾကာင့္ မည္သည့္ ကုသုိလ္ကုိမွ် ေကာင္းေကာင္း လုပ္၍ မရႏုိင္ေပ။ ဥပမာ အားျဖင့္ နတ္ျပည္ ႏွင့္ ျဗဟၼာျပည္ တြင္ အလွဴခံ ပုဂၢိဳလ္ မရွိ ေသာေၾကာင့္ ဒါနကုသုိလ္ မည္သုိ႔မွ် မျပဳႏုိင္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ဘုရားေလာင္း သည္ နတ္ျပည္သို႔ ေရာင္လွ်င္ သက္တမ္းျပည့္ မေနရဘဲ သက္တမ္း၏ သံုးပံု တစ္ပံု ေလာက္သာ ေနကာ မိမိကုိယ္ကုိ ေသေအာင္ ျပဳ၍ လူ႔ျပည္သုိ႔ ျပန္သြား ၾကသည္။ လူ႔ျပည္ သုိ႔ ေရာက္မွ ဒါန ၊ သီလ စေသာ ကုသုိလ္ ပါရမီ မ်ားကို တင္းျပည့္ က်ပ္ျပည့္ ဆည္းပူး ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ " လူ႔ဘ၀ ရခဲ လွေပ၏ ၊ ခဏတာ ရလာေသာ လူ႔ဘ၀ ကုိ အက်ိဳးရွိရွိ ေနၾက ၊ အသံုးခ်ၾက လုိ႔ ... " ေျပာခဲ့ေသာ ဘုိးဘြား တုိ႔၏ စကားသည္ လြန္စြာမွ တန္ဖုိး ရွိခဲ့ေပသည္။ လူျဖစ္ၿပီး ပညာမဲ့သည့္ လူ႔ဘ၀ကုိ ကာမဂုဏ္ ခံစားဖုိ႔ အတြက္သာ အသံုးခ်၍ ေနမည္ ဆုိလွ်င္ အပါယ္ ၄ ပါးသုိ႔ သြားၿပီး လူျဖစ္ ရျခင္း၏ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ ကုိ သိေသာ ပညာရွိသည္ လူ႔ဘ၀ ကုိ ကုသုိလ္ရဖုိ႔ အတြက္ အသံုးခ်ရ၍ နိဗၺာန္သုိ႔ သြားသည္။ ပုထုဇဥ္တုိင္း ေလာဘ႐ူး ၊ ေမာဟ႐ူး ၊ ေဒါသ႐ူး ၊ မာန႐ူး ေတြနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ ေနေသာ ဤေလာကႀကီး တြင္ နည္းနည္း႐ႈး ႏွင့္ မ်ားမ်ား႐ူးသာ ကြာျခား ၾကသည္။ ထုိ အ႐ူးေရာဂါကုိ တရားစခန္း ေဆး႐ံုမွ သမထ ၀ိပႆနာျဖင့္ ကုသလွ်င္ ေပ်ာက္ကင္း ႏုိင္သည္။
ရခဲလွစြာေသာ လူ႔ဘ၀မွာ လူျဖစ္က်ိဳးနပ္ ဖုိ႔အတြက္ ရလာတဲ့ အခ်ိန္ေလး အတြင္း မိမိတို႔ တတ္ႏုိင္ သေလာက္ ဒါန ကုသုိလ္ ၊ သီလ ကုသုိလ္ ၊ ၀ိပႆနာ ကုသုိလ္ တုိ႔ကုိ က်င့္ႀကံ ႀကိဳးစား အားထုတ္ ႏုိင္ၾကပါေစလုိ႔ ဆုမြန္ေကာင္း ေတာင္း ေရးသားလုိက္ ပါသည္။ လူတိုင္း လူတုိင္း လုိက္နာ က်င့္ႀကံ ႀကိဳးစား အားထုတ္ရင္း လူ႔ဘ၀ႀကီးကုိ အက်ိဳးရွိေအာင္ ေနထုိင္ ၾကပါစုိ႔ လုိ႔ ေရးသား လုိက္ရပါသည္။
ကုိးကား
(၁) ေမတၱာရွင္ ( ေရႊျပည္သာ ) ၊ လူျဖစ္ရျခင္း ရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္
(၂) လူျဖစ္က်ိဳးနပ္ဖုိ႔ ေသာတာပန္ သုိ႔ ( အက္စ္အက္စ္ ခင္ေမာင္ေအး )
